Enterokoki w wodzie to problem rzadki, ale niosący za sobą poważne zagrożenie. Chociaż te bakterie naturalnie występują w ludzkim organizmie, to ich obecność w wodzie czyni ją niezdatną do picia.
W tym artykule wyjaśniamy, czym są enterokoki, skąd się biorą w wodzie i czym grozi zakażenie nimi.
Co to są enterokoki?
Enterokoki, czyli bakterie z rodzaju Enterococcus, to beztlenowe bakterie Gram-dodatnie. Stanowią naturalny element flory bakteryjnej ludzi i zwierząt. Przybierają formy kuliste łącząc się w pary (tzw. dwoinki) albo w łańcuszki (paciorki).
U człowieka występują też w jamie ustnej i drogach moczowych.
Główni przedstawiciele tej grupy to:
- Enterococcus faecalis,
- Enterococcus faecium.
Nazwy enterokoki po raz pierwszy użył Thiercelin w 1899 r.
Określenie Gram-dodatnie oznacza, że po barwieniu metodą Grama bakterie stają się fioletowe. W budowie komórki bakterii G+ nie wyróżnia się zewnętrznej błony komórkowej. Ponadto od bakterii G− wyróżniają się one grubszą ścianą.
Enterokoki charakteryzują się wysoką tolerancją na różne warunki środowiskowe. Mogą rosnąć w temperaturach od 10 do 45°C, przy pH od 4,5 do 9,6, oraz w obecności 6,5% NaCl.
Potrafią przeżyć w temperaturze 60°C przez ponad 30 minut. Dlatego są zdolne do przetrwania procesu pasteryzacji żywności.
Skąd enterokoki w wodzie kranowej?
Obecność enterokoków w wodzie kranowej świadczy o zanieczyszczeniu ściekami zawierającymi odchody.
Najczęstsze przyczyny to:
- spływy powierzchniowy wody po ulewie lub powodzi,
- przenikanie ścieków z nieszczelnych szamb i kanalizacji,
- zbyt płytkie lub źle zabezpieczone studnie,
- awarie i nieszczelności w sieci wodociągowej, np. ze względu na pęknięcia rur i lub ich korozję,
- nieprawidłowo zabezpieczone prace na sieci wodociągowej,
- brudne, niesprawne instalacje wewnętrzne,
- cofanie wody z kanalizacji.
Dobra wiadomość jest taka, że takie sytuacje zdarzają się rzadko. Woda kranowa podlega regularnym badaniom, a w przypadku wykrycia obecności enterokoków lub innych bakterii, konsumenci są od razu informowani o zagrożeniu.
Enterokoki w kąpieliskach
Ryzyko pojawienia się bakterii dotyczy nie tylko wody kranowej. Chociaż w Polsce zakazy kąpieli zazwyczaj są wynikiem obecności sinic, to zdarza się, że przyczynę stanowi właśnie skażenie enterokokami.
Ryzyko wystąpienia negatywnych skutków zdrowotnych jest w takiej sytuacji niższe niż w przypadku spożycia skażonej wody, ale nadal występuje.
Co powodują enterokoki?
Przez wiele lat uważano, że enterokoki są mało chorobotwórcze, ale obecnie wiadomo już, że stanowią zagrożenie.
Najczęstsze skutki zakażenia nimi to:
- dolegliwości ze strony układu pokarmowego – biegunka, wymioty i bóle brzucha
- schorzenia pęcherza moczowego,
- zakażenie narządów płciowych,
- zapalenie wsierdzia,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- zapalenie płuc,
- zapalenie nerek – głównymi objawami są ból w trakcie oddawania moczu, gorączka i osłabienie połączone z dreszczami,
- zakażenie skóry – występują zaczerwienienia, owrzodzenia, wzmożone ocieplenie.
W najgorszej sytuacji może dojść do rozwoju sepsy, czyli reakcji zapalnej całego organizmu.
Na wystąpienie tych problemów szczególnie narażeni są ludzie starsi, dzieci oraz osoby o osłabionej odporności.
Zakażenia enterokokami są trudne do leczenia, ponieważ te bakterie wykazują dość dużą odporność na antybiotyki.
Normy dotyczące enterokoków w wodzie
Woda kranowa powinna być całkowicie wolna od enterokoków, tak więc norma dla nich wynosi 0. Podstawę prawną stanowi tutaj Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.
Badania mikrobiologiczne muszą być wykonywane przez laboratoria akredytowane. Podstawowe kroki to: pobranie próbki w jałowym pojemniku, przetransportowanie jej do laboratorium (często w warunkach chłodniczych, by zapobiec namnażaniu się bakterii podczas transportu), a następnie posiew na odpowiednie pożywki.
Zasady bezpieczeństwa przy skażeniu wody kranowej
Jeśli woda kranowa jest skażona enterokokami, należy przede wszystkim:
- nie spożywać jej na surowo, chyba że wcześniej zostanie przefiltrowana przez system wykorzystujący odwróconą osmozę,
- nie używać do mycia rąk i zębów,
- w przypadku ran na skórze lub obniżonej odporności nie wykorzystywać do mycia,
- nie myć w niej naczyń.
Czy filtry do wody usuwają enterokoki?
Tak, ale nie wszystkie. Filtry węglowe obecne w popularnych dzbankach filtrujących są nieskuteczne w przypadku enterokoków oraz innych bakterii. Woda po takiej filtracji nadal jest skażona i nie nadaje się do picia.
Znacznie lepiej sprawdzają się pod tym względem filtry wykorzystujące technologię odwróconej osmozy. Jest ona wykorzystywana w systemach podzlewowych oraz nablatowych.
Czy gotowanie zabija enterokoki?
Gotowanie wody zabija enterokoki, podobnie jak większość innych bakterii, ale musi trwać kilka minut. Ponadto należy wziąć pod uwagę fakt, że wysoka temperatura nie zawsze eliminuje przetrwalniki pewnych szczepów.
W przypadku lokalnych skażeń zazwyczaj zaleca się unikanie spożywania wody zarówno surowej, jak i gotowanej.
Czy mycie wodą skażoną enterokokami jest bezpieczne?
Jeśli chodzi o mycie, istnieje kilka zasad, których należy przestrzegać. Po pierwsze, wody skażonej bakteriami lepiej nie używać do mycia zębów ani rąk, zwłaszcza przed posiłkiem.
Po drugie, przy niższej odporności lub uszkodzeniach skóry należy zachować szczególną ostrożność. Zakażenia skórne występują znacznie rzadziej niż zatrucia wewnętrzne, ale we wspomnianych sytuacjach ich ryzyko wzrasta.
Podsumowanie
Enterokoki w wodzie kranowej pojawiają się rzadko, ale ich obecność oznacza, że woda nie nadaje się do spożycia. Można oczyszczać ją skutecznie przy pomocy filtra odwróconej osmozy, ale dzbanki filtrujące z węglem aktywnym nie są w tym przypadku skuteczne.
Zakażenia enterokokami są trudne do leczenia z powodu odporności na działanie antybiotyków. Warto zatem unikać nie tylko spożywania skażonej nimi wody, ale i kąpieli w miejscach, gdzie stwierdzono obecność tych bakterii.
Źródła:
- Czym są bakterie Enterococcus i jak się je wykrywa?, diag.pl/pacjent
- Hanna Różańska, Aleksandra Lewtak-Piłat, Jacek Osek, Enterokoki – bakterie o wielu obliczach, zycie-weterynaryjne.pl
- Katarzyna Banaszczyk, Enterococcus faecalis – jakie są drogi i objawy zakażenia? Diagnostyka i leczenie, alab.pl
- Charakterystyka podstawowych zanieczyszczeń mikrobiologicznych w wodzie do picia, gov.pl
