Woda, którą pijemy, zazwyczaj jest wolna od bakterii i innych zanieczyszczeń. Potwierdzają to regularne badania, którym poddawane są próbki pobrane z ujęć. Zdarzają się jednak sytuacje, gdy dochodzi do jej skażenia. Bakterie w wodzie szczególnie groźne dla zdrowia to m.in. escherichia coli i enterokoki. W tym artykule wyjaśniamy, skąd się biorą, jak wpływają na zdrowie oraz w jaki sposób się przed nimi ochronić.
Czym są bakterie?
Bakterie to mikroskopijne organizmy żywe złożone wyłącznie z jednej komórki. Są obecne niemal wszędzie, a w organizmie człowieka jest ich 10 razy więcej niż komórek ludzkich. Większość z nich nie jest szkodliwa dla zdrowia, a niektóre są nawet dla nas pożyteczne.
Skąd bakterie biorą się w wodzie?
Źródła bakterii w wodzie to:
1. Ścieki komunalne i przemysłowe
Ścieki z gospodarstw domowych – jeśli nie są odpowiednio oczyszczone – mogą zanieczyszczać rzeki, jeziora i wody gruntowe. Również zakłady przemysłowe stanowią potencjalne źródło skażenia wody, jeżeli mają niesprawny system oczyszczania.
2. Zwierzęta i rolnictwo
Odchody zwierząt hodowlanych zawierają bakterie, które podczas deszczu mogą trafiać do cieków wodnych. Dodatkowo wodę zanieczyszczają nawozy naturalne, zwłaszcza stosowane w nadmiarze.
3. Opady atmosferyczne
Deszcz zmywa bakterie z powierzchni ulic i dachów do wód. W miastach opady mogą przeciążać kanalizację, co skutkuje przedostawaniem się nieoczyszczonych ścieków do zbiorników wodnych.
4. Nieodpowiednio zabezpieczone studnie
Płytkie lub źle zabezpieczone studnie mogą łatwo ulec skażeniu bakteriami z szamb, pól czy siedlisk zwierząt.
Czy mikroorganizmy w wodzie zawsze stanowią zagrożenie?
Wbrew pozorom nie wszystkie bakterie w wodzie są szkodliwe. Wiele z nich uznaje się nawet za pożyteczne, ponieważ pomagają utrzymać równowagę biologiczną ekosystemów wodnych.
Jako przykład można wskazać bakterie nitryfikacyjne i denitryfikacyjne, które uczestniczą w procesach samooczyszczania wód. Powodują rozkład związków organicznych oraz przekształcają amoniak w azotany. Dzięki temu ograniczają rozwój glonów i poprawiają jakość wody.
W środowisku wodnym występują też bakterie, które rozkładają materię roślinną i zwierzęcą. W ten sposób wspierają obieg pierwiastków w przyrodzie.
Podsumowując, niektóre bakterie pełnią więc funkcję naturalnego filtra biologicznego, który zapobiega nadmiernemu zanieczyszczeniu zbiorników.
Jednak inne bakterie stanowią zagrożenie i to nawet wtedy, gdy występują w wodzie w niewielkich ilościach.
Najgroźniejsze bakterie w wodzie z kranu
Najbardziej niebezpieczne bakterie występujące w wodzie to: bakterie e coli (w tym Escherichia coli), enterokoki, legionella i salmonella.
Bakterie e coli
To gram-ujemne, nieprzetrwalnikujące pałeczki z rodziny Enterobacteriaceae. Mogą występować w glebie, wodach bogatych w substancje odżywcze czy rozkładających się resztkach roślinnych, Jednak ich obecność w uzdatnionej wodzie pitnej stanowi poważny problem.
Pojawienie się bakterii grupy coli wskazuje na:
- niewłaściwe uzdatnianie wody,
- wtórne zanieczyszczenie,
- nadmierną ilość substancji organicznych.
Escherichia coli
Escherichia coli to gram-ujemna bakteria z rodziny Enterobacteriaceae, która występuje naturalnie w jelicie grubym ludzi i zwierząt. Pomaga w trawieniu i syntezie niektórych witamin.
E. coli jest wskaźnikiem zanieczyszczenia ściekami zawierającymi odchody. Niektóre szczepy mogą powodować biegunki lub zakażenia dróg moczowych, szczególnie u osób osłabionych. Bakteria przeżywa w wodzie od tygodnia do miesiąca i jest wrażliwa na dezynfekcję.
Enterokoki
Są to kuliste bakterie, które tworzą pary lub łańcuszki. Ich obecność w wodzie świadczy o zanieczyszczeniu kałowym. Najczęściej występujące gatunki chorobotwórcze to Enterococcus faecalis i Enterococcus faecium.
Mogą wywoływać zapalenia dróg moczowych, opon mózgowo-rdzeniowych i płuc.
Enterokoki są bardziej odporne na chlor i wysuszenie niż bakterie z grupy E. coli.
Legionella pneumophila
Legionella pneumophila rozwija się m.in. w fontannach i basenach. Zakażenie tą bakterią prowadzi do legionellozy, objawiającej się gorączką, kaszlem i zaburzeniami oddechowymi.
Regularna dezynfekcja instalacji wodnych ogranicza ryzyko zakażenia, więc do zarażenia tą bakterią dochodzi teraz bardzo rzadko.
Salmonella
Salmonella to bakteria wywołująca zatrucia pokarmowe, przenoszona głównie przez skażoną żywność i wodę. Może powodować infekcje objawiające się gorączką, nudnościami, wymiotami i biegunką.
Bakterie w wodach powierzchniowych i kąpieliskach
Wody powierzchniowe, takie jak jeziora, rzeki i morze, są szczególnie narażone na obecność bakterii. Najczęściej wykrywane są w nich mikroorganizmy to Escherichia coli i enterokoki. Ich obecność może świadczyć o zanieczyszczeniu ściekami komunalnymi albo spływami z pól uprawnych.
W Polsce w sezonie letnim jakość wody w kąpieliskach jest regularnie monitorowana przez Państwową Inspekcję Sanitarną. Wyniki badań są publikowane w serwisie Głównego Inspektoratu Sanitarnego, a w razie przekroczenia norm miejsce zostaje tymczasowo wyłączone z użytkowania.
Kąpiel w skażonej wodzie może prowadzić m.in. do zapaleń skóry i dróg moczowych.
Bakterie w wodzie butelkowanej
Bakterie mogą występować nie tylko w wodzie kranowej, lecz także butelkowanej. Co jakiś czas można trafić na komunikat informujący o wycofaniu ze sprzedaży partii wody ze względu na wykrycie w niej obecności bakterii. Na szczęście takie sytuacje nie zdarzają się często.
Skutki zdrowotne spożycia skażonej wody
Najczęstsze skutki spożycia wody skażonej bakteriami to:
- bóle brzucha,
- wymioty,
- biegunka,
- gorączka,
- niewydolność nerek.
O osób starszych i z osłabioną odpornością oraz u niemowląt może wystąpić także zapalenie wątroby.
W krajach rozwiniętych rzadko dochodzi do poważnych chorób spowodowanych obecnością bakterii takich jak legionella czy cholera (wywołuje ją przecinkowiec cholery, czyli Vibrio cholerae).
Jak bada się obecność bakterii w wodzie?
Woda płynąca z naszych kranów jest regularnie badana pod kątem obecności szkodliwych mikroorganizmów, w tym bakterii. Próbki trafiają do akredytowanego laboratorium, gdzie odbywa się badanie, trwające zwykle od 24 do 28 godzin.
Szczególną uwagę zwraca się na najgroźniejsze bakterie, których nawet niewielka ilość może spowodować choroby. Jednak analizowana jest także ilość bakterii mezofilnych oraz psychrofilnych.
Dokładne zasady dotycząca norm, jakie musi spełniać woda pitna, zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.
Czy filtry usuwają z wody bakterie?
Popularne dzbanki filtrujące nie usuwają z wody bakterii. Oczyszczają ją natomiast m.in. z kamienia oraz części pestycydów i metali ciężkich.
Bakterie usuwane są w procesie odwróconej osmozy, tak więc filtry nablatowe i podzlewowe, które wykorzystują te technologię, są skuteczne w walce z tymi mikroorganizmami.
Bakterie giną również na skutek gotowania wody.
Podsumowanie
Stan wody pitnej – zarówno kranowej, jak i butelkowanej – jest regularnie monitorowany, dlatego ryzyko spożycia wraz nią szkodliwych dla zdrowia bakterii jest niewielkie. Ewentualne spożycie skażonej wody zwykle nie stanowi zagrożenia dla życia, ale w przypadku pojawienia się komunikatu o obecności bakterii w wodzie, należy wstrzymać się z jej spożywaniem.
Warto pamiętać, że gotowanie oraz filtry odwróconej osmozy usuwają z wody mikroorganizmy, ale popularne dzbanki filtrujące już nie.
Źródła:
- Bakteria, my.clevelandclinic.org
- Charakterystyka podstawowych zanieczyszczeń mikrobiologicznych w wodzie do picia, zestudni.pl/blog/rodzaje-bakterii-wystepujacych-w-wodzie-jak-z-nimi-walczyc
- Maciej Waliduda, Najgroźniejsze bakterie występujące w wodzie, mojawoda.com/porady/83/najgrozniejsze-bakterie-wystepujace-w-wodzie
- João PS Cabral, Mikrobiologia wody. Patogeny bakteryjne i woda, pmc.ncbi.nlm.nih.gov
- Główny Inspektorat Sanitarny, „Monitoring jakości wody w kąpieliskach”, 2024
- E. Dobrzyńska, „Zanieczyszczenia mikrobiologiczne wód powierzchniowych w Polsce”, Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych, 2022.
