Smog negatywnie wpływa na zdrowie ludzi i zwierząt, a także na rozwój roślin. Dobra wiadomość jest taka, że każdy może przyczynić się do poprawy jakości powietrza.
Przedstawiamy zasady, których przestrzeganie pozwoli ograniczyć emisję groźnych zanieczyszczeń.
Ograniczenie jazdy samochodem
Transport odpowiada za emisję około:
- 35,45% tlenków azotu,
- 13,20% tlenku węgla,
- 4,53% pyłów zawieszonych,
- 5,29% niemetanowych lotnych związków organicznych.
Są to uśrednione wyniki, natomiast w niektórych miejscach ilość zanieczyszczeń generowanych przez środki transportu jest jeszcze większa. Dla przykładu w aglomeracji krakowskiej w 2022 r. z tego źródła pochodziło około 15% wyemitowanych do atmosfery pyłów zawieszonych PM2,5.
W tym przypadku najlepszym sposobem na redukcję emisji smogu jest ograniczenie podróży samochodem na rzecz transportu miejskiej, roweru lub – przy małych dystansach – spacerów.
Jednocześnie warto dbać o to, aby używany samochód emitował jak najmniej zanieczyszczeń. Dużym błędem jest usuwanie katalizatora lub filtra cząsteczek stałych w pojeździe z silnikiem wysokoprężnym DPF. Należy dbać o ich czystość, a w razie potrzeby wymienić. To samo dotyczy filtra kabinowego.
Rezygnacja z palenia śmieci
Jedynymi odpadami, które można bezpiecznie i legalnie spalać w domowym piecu, są te, które spełniają dwa warunki:
- Zostały wykonane z materiałów pochodzenia naturalnego. Należą do nich papier, tektura, trociny, drewno.
- Nie ma na nich taśmy klejącej, farby, lakieru lub innego materiału powlekającego. Spalanie zabarwionego papieru, np. w formie kolorowych czasopism, skutkuje emisją dymu zawierającego metale ciężkie.
Podczas spalania śmieci w domowych piecach wytwarzane są:
- Tlenek węgla – nazywany popularnie czadem. Wiąże się z hemoglobiną ponad 200 razy szybciej niż tlen, w wyniku czego blokuje dopływ tlenu do organizmu, co stanowi zagrożenie dla życia. Lekkie zatrucie czadem przejawia się bólem głowy i mdłościami, ogólnym osłabieniem, przy mocniejszym dochodzi do nasilenia bólu, zaburzeń świadomości, trudności z oddychaniem i zaburzenia rytmu serca.
- Tlenek azotu – w wyniku utlenienia przekształca się w bardzo szkodliwy dwutlenek azotu (NO2). NO2 podrażnia układ oddechowy, nasila przebieg astmy oraz przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. Obniża odporność na infekcje, sprzyja rozwojowi nowotworów (zwłaszcza płuc i piersi) oraz chorobom układu krwionośnego.
- Dioksyny – związki chemiczne szkodliwe nawet w niewielkich ilościach. Mają działanie rakotwórcze i mutagenne, powodują zaburzenia neurologiczne i hormonalne. Uszkadzają narządy wewnętrzne, w tym wątrobę, nerki i rdzeń kręgowy. Powstają m.in. podczas spalania plastiku.
- Dwutlenek siarki – bezbarwny gaz o drażniącym zapachu. Już krótka ekspozycja na SO2 może powodować trudności z oddychaniem, zwłaszcza u osób chorujących np. na astmę. Ma zdolność kumulacji w organach wewnętrznych. Długotrwała ekspozycja na dwutlenek siarki powoduje uszkodzenia układu oddechowego i zmiany w rogówce oczu, a także sprzyja rozwojowi nowotworów.
- Cyjanowodór – nieorganiczny związek chemiczny o silnie toksycznych właściwościach. W niewielkich ilościach powoduje ból głowy, szum w uszach, duszność, spadek ciśnienia. W dużych może doprowadzić do zgonu.
- Ołów – upośledza procesy syntezy hemoglobiny, wpływa negatywnie na pracę szpiku kostnego i wątroby, wywołuje anemię.
Zgodnie z art. 191 Ustawy o odpadach za spalanie w domu innych odpadów można otrzymać mandat w wysokości do 500 zł. Jeśli sprawa zostanie skierowana do sądu może on wymierzyć karę grzywny do wysokości 5000 zł lub aresztu na 30 dni.
Redukcja i segregacja odpadów
Część odpadów, które nie nadają się do recyklingu, zostają zutylizowane w spalarnii. Tego typu obiekty muszą spełniać wymogi emisyjne, które zdaniem zwolenników tej technologii czynią je bezpieczniejszymi dla środowiska niż np. elektrociepłownie.
Nadal jednak nie jest to sposób utylizacji, który zapewniałby brak emisji zanieczyszczeń. Warto zatem dążyć do ograniczenia ilości odpadów trafiających do spalarni poprzez ich segregację.
Niektóre działania pozwalające na osiągnięcie tego celu nie są wcale trudne. Wystarczy np.:
- zrezygnować z wody butelkowanej, zastępując ją filtrowaną wodą kranową,
- nosić przy sobie torebki wielokrotnego użytku, zamiast ciągłego kupowania torebek foliowych,
- nie używać naczyń jednorazowych lub wybierać te wykonane z materiałów biodegradowalnych.
Dobrym pomysłem jest też redukcja odpadów.
Ekologiczne ogrzewanie budynku
Głównym źródłem pyłów zawieszonych, a jednocześnie pierwszą przyczyną smogu w Polsce, jest ogrzewanie indywidualne budynków. Ilość generowanych zanieczyszczeń zależy od metody ogrzewania. Prezentuje to poniższa grafika.
Popularne w Polsce kotły na węgiel i drewno wytwarzają dużo pyłów zawieszonych. Z tego powodu w ostatnich latach promowane są alternatywne metody ogrzewania. Oto cztery, które uznaje się za najbardziej ekologiczne.
Pompa ciepła
Pompa ciepła to urządzenie, które pobiera ciepło z powietrza lub gruntu, a następnie przenosi je do instalacji grzewczej w domu. Nie generuje spalin, jest bezobsługowa i może pokryć zapotrzebowanie na energię nawet w 100%.
Główna wada pompy ciepła to wysoki koszt zakupu i montażu. Wiąże się to z wydatkiem średnio od 20000 zł do 40000 zł. Zdarza się jednak, że koszty te sięgają nawet 70000 zł. Część tej kwoty można pokryć, korzystając z dofinansowania w ramach programu Czyste Powietrze.
Korektory słoneczne
Kolektory słoneczne w polskich warunkach nie są w stanie w pełni pokryć zapotrzebowania na energię przez cały rok. Umożliwiają jednak ograniczenie konieczności korzystania z innych metod ogrzewania. Zaletę stanowi fakt, że mogą być zamontowane na dachu.
Koszty zakupu i instalacji kolektorów słonecznych wynoszą od 6000 do 13000 zł. Także i tutaj możliwe jest uzyskanie dofinansowania.
Kotły na pellet
Pellet składa się ze sprasowanych trocin drzew liściastych lub iglastych. Jest uznawany za ekologiczne paliwo, ponieważ generuje znacznie mniej pyłu zawieszonego niż np. węgiel. Sam kocioł pelletowy jest łatwy w obsłudze i czyszczeniu.
Piec na pellet kosztuje od 5000 do 10000 zł. Do tego należy doliczyć koszt montażu, który może wynieść do 2500 zł. W przypadku konieczności integracji z istniejącym systemem grzewczym w kotłowni koszty te mogą być nawet dwukrotnie większe.
Ogrzewanie gazowe
Ogrzewanie gazowe emituje 30 razy mniej pyłów zawieszonych niż kotły węglowe, dlatego uznaje się je za ekologiczne.
W Polsce ta metoda jest bardziej popularna w miejscach, w których istnieje możliwość podłączenia do sieci gazowej, ponieważ montaż kotła to rozwiązanie mniej korzystne finansowo.
Przeciwdziałanie stratom ciepła
Ograniczenie emisji zanieczyszczeń można osiągnąć także poprzez ograniczenie ilości zużywanego paliwa. Aby osiągnąć ten cel, a jednocześnie zapewnić sobie odpowiednią temperaturę powietrza w domu, należy podjąć działania pozwalające na uniknięcie strat ciepła, czyli termomodernizację.
Najczęstsze przyczyny utraty ciepła to:
- nieszczelność styropianowej izolacji cieplnej, która powoduje przemarzanie narożników i powstawanie mostków termicznych,
- tworzenie się mostków cieplnych w miejscach połączeń stropu ze ścianami i nad piwnicami,
- szczeliny powstałe w wyniku nieprawidłowej izolacji fundamentów,
- pęknięcia ścian spowodowane ruchem podłoża,
- brak wentylacji albo jej niewłaściwe działanie,
- nieprawidłowo wykonana termoizolacja.
W wykryciu dokładnych przyczyn strat energii pozwala termowizja.
Jak zapobiegać smogowi?
Każdy może przyczynić się do poprawy jakości powietrza w swojej okolicy. Jednak dopóki odpowiednie działania nie zostaną podjęte na szeroką skalę, dochodzić będzie do przekroczeń dopuszczalnych norm zanieczyszczeń. W takiej sytuacji ważna jest znajomość zasad, które pozwolą ograniczyć negatywny wpływ smogu na zdrowie.
Kiedy stężenie zanieczyszczeń jest wysokie, należy:
- Korzystać w domu z oczyszczacza powietrza wyposażonego w filtr HEPA i filtr węglowy.
- Zadbać o nawilżanie powietrza np. dzięki oczyszczaczom powietrza z nawilżaczem.
- Ograniczyć przebywanie na zewnątrz.
- Podczas pobytu na zewnątrz korzystać z maseczki antysmogowej.
- Zrezygnować z aktywności sportowych na świeżym powietrzu, np. biegania lub jazdy na rowerze. Podczas uprawiania sportu wzrasta pobór tlenu, co w smogowy dzień oznacza pobieranie znacznie większej liczby zanieczyszczeń.
- Unikać otwierania okien.
Źródła
- Papier, makulatura, kartony – czy można legalnie palić nimi w piecu? Fakty i mity, zamow-kontener.pl
- Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, isap.sejm.gov.pl
- Szkodliwość spalania śmieci w paleniskach domowych, biecz.pl
- Odpady muszą trafiać do kosza, nie do pieca. Palenie śmieci truje!, umtychy.pl
- Tlenek węgla (CZAD), gov.pl
- Home Blog Tlenek siarki – trujące składniki smogu cz. 4 Tlenek siarki – trujące składniki smogu cz. 4, airly.org.pl
- Janusz Pach, Zatrucia cyjankowodorem i innymi cyjankami, medonet.pl
- Tlenek Azotu – trujące składniki smogu cz. 1, airly.org.pl
- Jaka jest procentowa utrata ciepła z budynku?, styronet.pl
- Katarzyna Masłowska, 3 ekologiczne metody na ogrzewanie domu, dobrzemieszkaj.pl
- Michał Ratajczak, Dofinansowanie do pompy ciepła 2024 – jak uzyskać dotację na pompę ciepła?, rankomat.pl
- Cena pieca na pellet w 2024 roku. Ile kosztuje montaż pieca?, budownictwob2b.pl
- Czy ogrzewanie gazowe jest ekologiczne?, saunierduval.pl
