Pył zawieszony PM2,5 to aerozole atmosferyczne o średnicy nie większej niż 2,5 mikrometra. Światowa Organizacja Zdrowia uznaje ten rodzaj zanieczyszczeń za najbardziej szkodliwy dla ludzkiego zdrowia ze wszystkich występujących w powietrzu.
Co generuje PM2,5 i jak bronić się przed szkodliwymi cząsteczkami?
Czym jest PM2,5?
Pyły zawieszone PM10 to grupa zanieczyszczeń w formie stałej lub płynnej, których średnica nie przekracza 10 mikrometrów. Mogą one pozostawać w powietrzu od kilku dni do nawet kilku tygodni, zdolne do przemieszczania się nawet na duże odległości.?
Pył zawieszony, czyli PM (z ang. Particulate Matter) to unoszące się w powietrzu drobne cząsteczki stałe albo krople cieczy.
Są one jednym z głównych elementów smogu, a w ich skład wchodzą m.in.: dwutlenek siarki, tlenki azotu, amoniak czy lotne związki organiczne.
W odróżnieniu od PM10, cząsteczki pyłów PM2,5 to te należące do mniejszej frakcji, których średnica nie przekracza 2,5 mikrometra.
Łatwiej więc przenikają też do naszych pęcherzyków płucnych, powodując podrażnienia i stany zapalne dróg oddechowych, zwiększając ryzyko zapalenia oskrzeli, nasilając objawy alergii i astmy.
Skąd się bierze PM2.5? – Źródła emisji
Przede wszystkim z tzw. niskiej emisji, czyli spalania paliw stałych w sektorze komunalno-bytowym. To ono odpowiedzialne jest od lat za zdecydowaną większość smogu spowijającego polskie niebo, zwłaszcza w sezonie grzewczym.
Za 3 najistotniejsze źródła emisji PM2,5 w Polsce uznaje się:
- Spalanie paliw opałowych w sektorze komunalno-bytowym (85%)
- Transport (4%)
- Procesy przemysłowe (3%) i procesy produkcyjne (3%)
Dokładny udział poszczególnych sektorów w emisji PM2,5 prezentujemy poniżej:
Udział poszczególnych sektorów w emisji pyłu PM2,5 w Polsce w 2022 roku. Na podstawie materiałów KOBiZE z 2024 r,
PM2,5 – Wpływ na zdrowie rakotwórczej mieszaniny
Pył zawieszony PM2,5 jest uznawany za najważniejszy czynnik środowiskowy odpowiedzialny za rozwój chorób. Uważa się go za groźny czynnik kancerogenny i jedną z najczęstszych przyczyn przedwczesnych zgonów w Polsce.
W zależności od długości i stopnia ekspozycji, może dojść zarówno do chwilowych podrażnień, jak i długofalowych, ciężkich od odwrócenia skutków zdrowotnych.
Doraźne skutki ekspozycji na pył zawieszony PM2,5:
- Drapanie w gardle
- Chrypa, kaszel
- Ból gardła
- Nasilenie objawów alergicznych i astmatycznych
- Obniżona odporność – większe ryzyko infekcji górnych dróg oddechowych
Do poważniejszych, długoterminowych skutków wdychania pyłów PM2,5 zaliczamy:
- większe ryzyko rozwoju nowotworów: płuc i krtani, ale także raka prostaty, piersi i jelita grubego
- przewleką obturacyjna chorobę płuc (POChP)
- rozedmę płuc
- mniejszą wydolność płuc
- choroby układu sercowo-naczyniowego
- zawały serca
- udary mózgu
- większe prawdopodobieństwo rozwoju chorób neurodegeneracyjnych: Alzheimera, Parkinsona
- częściej występujące problemy w nauce, słabsza wydajność w pracy
- większe ryzyko opóźnionego rozwoju funkcji poznawczych u dzieci
- przedwczesny zgon
Co jest bardziej szkodliwe: PM10 czy PM2,5?
Ze względu na mniejszą średnicę, pył PM2,5 łatwiej penetruje drogi oddechowe, dostając się również do pęcherzyków płucnych. Większe ziarna pyłów PM10 osiadają raczej we wcześniejszych partiach układu oddechowego, podrażniając np. gardło czy oskrzela.
Pyłom zawieszonym PM2,5 przypisuje się również większą szkodliwość związaną z rozwojem nowotworów, jak i chorób serca. Z większą swobodą bowiem przenikają one również do układu krwionośnego.
Jaka jest norma PM2,5 w domu?
W połowie 2021 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opublikowała nowe rekomendowane normy dot. jakości powietrza.
Zaostrzono limity dot. górnego akceptowalnego poziomu pyłów PM2,5 na m3, zarówno w ujęciu dziennym (z 10 do 5 µg/m3) , jak i średniorocznym (z 25 do 15 µg/m3).
Obecnie obowiązujące w Polsce limity prezentują się tak na tle tych zalecanych przez WHO:
- WHO: 5 µg/m3 (stężenie średnioroczne), 15 µg/m3 (dobowe)
- Polska: 20 µg/m3 (stężenie średnioroczne), brak norm dla stężenia dobowego
Alerty RCB – kiedy są wysyłane?
Choć wyróżniamy w Polsce 3 poziomy zanieczyszczeń pyłami zawieszonymi, parametrem branym pod uwagę jest jednak tylko poziom PM10 w danym dniu, na danym obszarze. W zależności od jego stężenia, mówimy o poziomie:
- dopuszczalnym (do 50 µg/m3 PM10)
- informowania (do 100 µg/m3 PM10)
- alarmowym (do 150 µg/m3 PM10)
Jak monitorować poziom PM2,5?
1. Strony internetowe i aplikacje mobilne
Wystarczy kilka kliknięć w aplikacji mobilnej lub na stronie internetowej danej firmy czy instytucji, która na bieżąco zbiera dane, by dowiedzieć się jak wygląda sytuacja w pobliżu Twojego miejsca zamieszkania.
Do najpopularniejszych aplikacji zbierających dane o aktualnej jakości powietrza zaliczamy:
- Airly
- Kanarek
- IQAir AirVisual
- Smog Polska
- Jakość Powietrza w Polsce
Warto również odwiedzać stronę Generalnego Inspektoratu Ochrony Środowiska (GIOŚ), będącego pierwotnym źródłem informacji dla wielu z wyżej wymienionych rozwiązań.
Jak sprawdzić poziom pyłów zawieszonych u siebie w domu? To proste! Wystarczy sięgnąć po przenośny czujnik jakości powietrza lub sprawdzić na oczyszczaczu (jeśli posiada taki wskaźnik).
2. Miernik jakości powietrza
Przenośny miernik pyłów zawieszonych znajdziesz już za kilkudziesięciu złotych. Będą to proste, ale dość dokładne sensory, w sam raz do użytku domowego.
Im więcej funkcji i mierzonych parametrów, tym oczywiście wyższa cena. Naszym jednak zdaniem modele od 100 do około 300 zł są w pełni wystarczające.
3. Oczyszczacze powietrza
Czujnik PM2,5 to dzisiaj podstawowe wyposażenie oczyszczacza powietrza dla wszystkich producentów, którzy chcą odnieść sukces na rynku. Dlatego też znajdziesz go w większości sprzedawanych w Polsce modeli.
To na podstawie odczytów z tego właśnie czujnika oparta jest praca trybu automatycznego oczyszczaczy powietrza – wygodna funkcja samodzielnego dopasowywania intensywności oczyszczania do poziomu zanieczyszczeń.
Wiele modeli posiada też wskaźnik numeryczny, który dokładnie informuje użytkowników o aktualnym stężeniu PM2,5 w ich otoczeniu.
Alternatywą bywa czujnik kurzu (o działaniu podobnym do PM10), choć nie rozpoznaje on mniejszych cząsteczek tak dobrze jak dedykowane sensory PM2,5.
Oczyszczacz powietrza – aktywnie chroni Twoje zdrowie
O ile poprawa czystości powietrza w danej miejscowości czy dzielnicy zajmuje niekiedy lata, o tyle zmiana w jakości powietrza wdychanego w domu możliwa jest często od ręki.
Oczyszczacz powietrza wyposażony w filtr HEPA wychwytuje nawet najmniejsze cząsteczki zanieczyszczeń: pyły smogowe, ale także roztocza kurzu domowego, zarodniki pleśni, bakterie i wirusy.
Dzięki harmonijkowej budowie, filtr ten skrywa bardzo dużą powierzchnię filtracyjną. Pozwala również wszechstronnie powstrzymać związki i cząsteczki o różnej średnicy, wykorzystując do tego klasyczne mechaniczne zderzanie, inercję oraz dyfuzję molekularną.
Wyposażony w restrykcyjny tryb auto, oczyszczacz powietrza może być całkowicie autonomicznym urządzeniem, niewymagającym uwagi użytkownika.
Najbardziej bezkompromisowe oczyszczacze na rynku reagują zwiększeniem obrotów już przy 5 lub 8 µg/m3 PM2,5. Sprawdź np. oczyszczacze powietrza Klarta lub LIFAair
W ten sposób nie tylko realizują zalecenia WHO dot. dopuszczalnych poziomów PM2,5, ale przede wszystkim są w stanie skutecznie zareagować, zanim stężenie zanieczyszczeń osiągnie poziom uznawany za groźny dla zdrowia.
Jaki oczyszczacz powietrza na pyły zawieszone PM2,5?
max. powierzchnia: 37 m²
cena: 899 zł
- Filtr HEPA H13
- Jonizator plazmowy ION Plasma Air
- 3 bardzo restrykcyjne tryby automatyczne
- Wi-Fi i aplikacja mobilna
- laserowy czujnik pyłów i wyświetlacz pyłów PM2.5
2. Klarta Stor 2
max. powierzchnia: 75 m²
cena: 1 299 zł
- Filtr HEPA H13
- Jonizator plazmowy ION Plasma Air
- 3 bardzo restrykcyjne tryby automatyczne
- Wi-Fi i aplikacja mobilna
- laserowy czujnik pyłów, brak wyświetlacza (info w aplikacji mobilnej)
3. Vestfrost VP-A1Z40WH
max. powierzchnia: 43 m²
cena: 2 174 zł
- Filtr HEPA H13
- Jonizator plazmowy Plasma ION
- Całkiem restrykcyjny tryb auto
- Sensor TVOC i kurzu
- Wyświetlacz prezentujący odczyty z PM1, PM2,5 i PM10
4. Electrolux PA91-604DG
max. powierzchnia: 77,5 m²
cena: 2 099 zł
- Filtr HEPA H13
- Restrykcyjny tryb auto
- Sensor TVOC i pyłów
- Cicha i energooszczędna praca
5. Winix Zero Pro
max. powierzchnia: 58 m²
cena: 1 119 zł
- Filtr HEPA H13
- Jonizator plazmowy PlasmaWave
- Całkiem restrykcyjny tryb auto
- Sensor TVOC i pyłów
- Dość duży pobór prądu
Źródła:
- PM2,5. Wikipedia .wikipedia.org. Dostęp do strony internetowej: 05.08.2024
- Wdychane cząstki stałe, a zdrowie. (z ang. „Inhalable Particulate Matter and Health (PM2.5 and PM10)”). California Air Resources Board.
- Kloog, Itai et al. Długo i krótkoterminowe skutki ekspozycji na PM2,5 oraz śmiertelność. (z ang. „Long and short-term exposure to PM2.5 and mortality: using novel exposure models.”). Epidemiology (Cambridge, Mass.) vol. 24,4 (2013): 555-61. ncbi.nlm.nih.gov. Dostęp do strony internetowej: 05.08.2024
