Pył zawieszony PM10 – co to jest? Skąd się bierze? Jaki ma wpływ na zdrowie?

Pył PM10 to jeden z głównych parametrów pozwalających ocenić jakość powietrza w danym miejscu. Ten ważny składnik smogu to w praktyce mieszanina zawieszonych w powietrzu cząsteczek, których średnica nie przekracza 10 mikrometrów.

Co wchodzi w skład pyłów zawieszonych PM10? Jaki jest ich wpływ na zdrowie? I jak się chronić? Zapraszamy do lektury artykułu.

Czym jest pył PM10?

Pyły zawieszone PM10 to grupa zanieczyszczeń w formie stałej lub płynnej, których średnica nie przekracza 10 mikrometrów.

Mogą one pozostawać w powietrzu od kilku dni do nawet kilku tygodni, zdolne do przemieszczania się nawet na duże odległości.

W skład pyłów PM10 wchodzą np. drobinki kurzu, zarodniki pleśni, pyły wzniecane w ruchu ulicznym, podczas prac budowlanych czy rozbiórkowych. Są to również np. cząsteczki dymu tytoniowego.

Pyły PM10 mogą również pochodzić z procesów naturalnych: pożarów lasów, erupcji wulkanów. Często zalicza się do nich również sól morską, która odparowuje z akwenów.

Do frakcji pyłów PM10 zaliczamy także m.in. benzopireny, furany, dioksyny i inne rakotwórcze metale ciężkie.

Oczywiście duży odsetek stanowią również substancje wchodzące w skład PM2,5. 

Frakcja PM10 jako ta o większej średnicy mieści w sobie również pyły zawieszone PM2,5. Ich procentowy udział może zmieniać się w zależności od pory roku -> Jesienią i zimą, w trakcie sezonu grzewczego rośnie udział PM2,5. Wiosną i latem maleje.

Skąd się bierze pył PM10? – Źródła emisji

Do najważniejszych źródeł emisji PM10 w Polsce zaliczamy:

• Spalanie paliw energetycznych – 78,5%
• Rolnictwo – 9,7%
• Procesy przemysłowe 4,5%

Dokładny udział poszczególnych sektorów w emisji PM10 prezentujemy poniżej:

Pył PM10 – Wpływ na zdrowie rakotwórczej mieszaniny

Negatywny wpływ pyłu zawieszonego PM10 widoczny jest przede wszystkim w układzie oddechowym: atakach kaszlu, świszczącym oddechu, pogorszeniu objawów astmy i alergii. 

Zwiększa się również ryzyko zachorowania na nowotwory układu oddechowego i moczowego, jak również zawałów serca i udarów mózgu.

Normy PM10

W połowie 2021 roku Światowa Organizacja Zdrowia opublikowała nowe rekomendowane normy jakości powietrza. Obecnie zaleca się, by dzienne stężenie PM10 nie przekraczało 45 µg/m³. Średnioroczne natomiast nie powinno przekraczać 15 µg/m³.

Nieco później, bo w 2024 roku do zmian dołączyła Unia Europejska, przegłosowując w parlamencie dyrektywę AAQD, która ma na celu zbliżyć normy unijne do tych zalecanych przez WHO. Są jednak one wciąż nieco łagodniejsze. Łagodniej prezentują się również aktualnie przyjęte normy w Polsce.

Różnice pomiędzy poszczególnymi normami prezentujemy poniżej:

• WHO: 15 µg/m³ (stężenie średnioroczne), 45 µg/m³ (dobowe)
• UE: 40 µg/m³ (stężenie średnioroczne), 50 µg/m³ (dobowe)
• Polska: 40 µg/m³ (stężenie średnioroczne), 50 µg/m³ (dobowe)

Gdy stężenie PM10 w danym dniu na danym obszarze przekracza dopuszczalne normy, jego mieszkańcy otrzymują Alert RCB. Dopuszczalny poziom to wspomniane 50 µg/m³. Poziom informowania zaczyna się od 100 µg/m³.

Ile PM w domu?

Jakość powietrza w mieszkaniu przekłada się wprost na nasze samopoczucie, prowadząc do bólu gardła, kaszlu, chrypy i nasilenia objawów alergicznych. Dlatego też nie warto być w tej kwestii pobłażliwym.

Polecamy utrzymywać w domu jak najniższe stężenie PM10: od 0 do 10-15 µg/m³. Możesz to osiągnąć, wybierając jeden z polecanych przez nas oczyszczaczy powietrza na smog.

Jak sprawdzić poziom PM10 w domu?

Jak sprawdzić poziom pyłów zawieszonych u siebie w domu? To proste! Wystarczy sięgnąć po przenośny czujnik jakości powietrza lub sprawdzić na oczyszczaczu (jeśli posiada taki wskaźnik).

1. Mierniki jakości powietrza

Przenośny miernik pyłów zawieszonych to koszt od kilkudziesięciu złotych w przypadku prostego czujnika.

Zaletą takich przenośnych sensorów jest ich niezła dokładność, która idzie w parze również z poręcznością.

Ze swojej strony do użytku domowego polecamy urządzenia za 150-300 zł. Pełną listę czujników smogu znajdziesz w naszym rankingu.

2. Oczyszczacze powietrza

Większość sprzedawanych w Polsce oczyszczaczy powietrza wyposażonych jest w czujnik PM2,5. Dodatkowo, niektóre z nich posiadają również dedykowany sensor PM10. Nie jest to jednak duża grupa.

Często jednak, nawet pomimo braku osobnego czujnika PM10, oczyszczacze te w stanie w miarę dokładnie wskazać poziom pyłów PM10, szacując ich stężenie na podst. stężenia PM2,5.

Wskazania PM10 na wyświetlaczu oczyszczacza powietrza Vestfrost VP-A1Z40WH. Materiały własne Ranking-Oczyszczaczy.pl

Nie jest to metoda idealna, jednak wciąż całkiem skuteczna, pozwalająca efektywnie sterować pracą oczyszczacza, tak by chronił on domowników przed szkodliwymi substancjami.

O tym, jak oczyszczacz powietrza chroni przed PM10 i jaki model wybrać, przeczytasz poniżej:

Oczyszczacz powietrza na smog – usunie pył PM10 i nie tylko

Wyposażony w filtr HEPA, oczyszczacz powietrza wychwytuje nawet najmniejsze cząsteczki zanieczyszczeń: roztocza kurzu domowego, pyłki roślin czy pyły smogowe.

Do frakcji PM10 zaliczamy też często węglowodory aromatyczne (WWA), np. benzopireny czy fluoreny.

Wszystkie te związki napotykają w oczyszczaczu skuteczną mechaniczną barierę, jaką jest filtr HEPA. Zbudowany z bardzo gęsto utkanej harmonijki, skrywa bardzo dużą powierzchnię filtracyjną.

Dodatkowo, taka struktura wpływa pozytywnie na skuteczność filtracji. Sprawia bowiem, że najtrudniejsze do wychwycenia cząsteczki o wielkości 0,3 µg wpadają w chaotyczny ruch (odbijają się od ścianek tkaniny), aż w końcu opadają na filtrze.

Skuteczność filtracji filtrów HEPA sięga 99,97% (w przypadku popularnych filtrów HEPA H13)

Oprócz filtra HEPA warto, by dobry oczyszczacz na smog wyposażony był w dokładne czujniki PM2,5 i/lub PM10 oraz rygorystyczny tryb auto.

Zważywszy na to, jak użytkownicy w większości korzystają z oczyszczaczy, ten ostatni element uważamy za bardzo istotny. Pozwala on wygodnie oddać kontrolę nad intensywnością oczyszczania urządzeniu, które samo będzie zwiększać lub zmniejszać obroty w zależności od wykrytego poziomu PM2,5 lub PM10.

Jakie oczyszczacze powietrza na smog? Top 5 modeli do walki z PM10

1. Klarta Forste 4

---

2. Klarta Stor 2

---

3. Vestfrost VP-A1Z40WH

---

4. Electrolux PA91-604DG

---

5. Winix Zero Pro

---

Jak obliczyć PM10? Jak mierzone jest PM10?

Pomiarów PM10 dokonują w Polsce zarówno publiczne instytuty badawcze, np. GIOŚ, jak i podmioty prywatne: firmy, np. Airly, Syngeos oraz niektórzy mieszkańcy na własny użytek.

Generalny Inspektorat Ochrony Środowiska stanowi dla nas ważny punkt odniesienia, wyjaśniając w rzeczowy, ale i przystępny sposób dwie stosowane przez siebie metody pomiarów PM10 i PM2,5. Są to:

Metoda grawimetryczna (referencyjna)

Najbardziej uznana na świecie, uważana za najbardziej precyzyjną, metoda badawcza. Wykorzystuje tzw. poborniki pyłowe – specjalne urządzenia, w których co 2 tygodnie umieszcza się 14 filtrów. Urządzenie automatyczne je wymienia po upływie 24h.

Następnie trafiają one specjalnym transportem do jednostki badawczej, gdzie waży się filtry i porównuje ich masę sprzed, jak i po ekspozycji.

Zaletą tej metody pomiarowej jest jej bardzo wysoka dokładność. Wadą natomiast czas potrzebny na uzyskanie wyników, który wynosi do 3 tygodni.

Metoda automatyczna

Automatyczne mierniki, które by zostać dopuszczone, muszą wykazać równoważne wyniki do metody referencyjnej. Zaletą mierników automatycznych są pomiary dokonywane na bieżąco, co umożliwia prezentację wyników online. Dane te aktualizowane są godzinę.

Dane pozyskiwane z mierników automatycznych są widoczne online: na portalach, jak i w aplikacji powietrznej GIOŚ. Określa się je mianem danych „surowych”, czyli takich, które nie zostały poddane weryfikacji.

Źródła:

1. Autor nieznany. Pył zawieszony, czyli PM – czym jest PM10, a czym PM2.5? 02.04.2020. Blog Syngeos. syngeos.pl. Dostęp do strony internetowej: 22.07.2024

2. Autor nieznany. Pomiary pyłu zawieszonego w powietrzu. Jak się to mierzy? Generalny Inspektorat Ochrony Środowiska. powietrze.gios.gov.pl. Dostęp do strony internetowej: 22.07.2024