Z czego składa się powietrze wdychane przez nas i jak różni się od tego wydychanego? Które składniki są stałe, a które zmienne?
Wreszcie, które składniki są pożyteczne i potrzebne człowiekowi, a które zbędne i niebezpieczne dla naszego zdrowia?
Czym jest powietrze?
Powietrzem nazywamy mieszaninę gazów i aerozoli, które formują atmosferę ziemską. Skład tej mieszaniny zmieniał się w trakcie różnych okresów w historii.
Obecnie jednak od lat obserwujemy unormowaną zawartość poszczególnych składników, z drobnymi wahaniami stężeń mniej znaczących elementów.
Wyróżniamy bowiem składniki stałe i zmienne:
- stałe: azot, tlen i gazy szlachetne – argon, neon, hel, krypton i ksenon
- zmienne – dwutlenek węgla, para wodna, zanieczyszczenia: ozon, pyły zawieszone, tlenki siarki, azotu, amoniak
Z czego składa się powietrze, którym oddychamy?
W tym miejscu warto wspomnieć, że skład powietrza wdychanego i wydychanego różnią się nieco od siebie.
Skład powietrza, które wdychamy
- Azot – 78%
- Tlen – 21%
- Inne gazy – łącznie ok. 1%
- Argon – 0,9%
- Hel – 0,0005%
- Metan – 0,00017%
- Krypton – 0,000114%
- Wodór – 0,00005%
- Neon – 0,0000005%
- Ksenon – 0,0000087%
- Dwutlenek węgla – 0,04%
Skład powietrza, które wydychamy
- azot – 78%
- tlen – 17%
- dwutlenek węgla – 4 %
- inne gazy – 1%
Jak widzimy różnica dotyczy proporcji tlenu i dwutlenku węgla, zaangażowanych w proces wymiany gazowej.
Zanieczyszczenia powietrza, czyli co nie powinno się w nim znaleźć?
Wraz z działalnością człowieka: rozwojem przemysłu, rolnictwa i procesów urbanizacyjnych, w powietrzu, którym oddychamy zaczęło się pojawiać coraz więcej szkodliwych składników.
To przeróżne pyły i zanieczyszczenia, które w zależności od pory roku, ale też rejonu występowania mogą róznić się od siebie stężeniem poszczególnych składników.
Wszystkie tworzą natomiast popularny smog, w skład którego wchodzą:
- pyły zawieszone PM10, PM2,5 oraz PM1: sadza, cząsteczki metali ciężkich (arsen, kadm, ołów, nikiel), kurz i pył wzniecany z ulic
- dwutlenek siarki,
- tlenki azotu,
- metale ciężkie,
- wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, m.in. benzo(a)piren,
- lotne związki organiczne: benzen, formaldehyd, amoniak
- dioksyny I furany
Smog w Polsce – gdzie występuje?
Jakość powietrza należała przez lata do jednej z najgorszych w Europie. Na szczęście stan ten w ostatnich latach zaczął się zmieniać.
Wciąż jednak w trakcie sezonu grzewczego, wiele miejscowości w naszym kraju przekracza znaczenie dozwolone stężenie pyłów zawieszonych czy benzopirenu w powietrzu.
Dobrze prezentuje to mapa jakości powietrza w Europie, uwzględniająca stan z 31 października 2019 r.
Według danych zaprezentowanych przez Polski Alarm Smogowy w 2021 r. polskimi miastami o najwyższym średniorocznym stężeniu PM 10 (mg/m³) były:
- Nowa Ruda – 41 mg/m³,
- Sucha Beskidzka – 40 mg/m³,
- Pszczyna, Wodzisław Śląski, Zgierz – 39 mg/m³,
- Nowy Targ – 38 mg/m³,
- Mosina, Goczałkowice-Zdrój, Żywiec, Myszków, Zawiercie, Oświęcim – 37 mg/m³.
Jak dbać o jakość powietrza?
Co zrobić, by w składzie okolicznego powietrza znajdowało się jak najmniej zanieczyszczeń?
Nie jest to proces łatwy, który da się przeprowadzić w krótkim czasie. Jednak sprzężone działanie w kilku obszarach może przynieść wymierne korzyści.
Oto, co każdy z nas może zrobić, by poprawić nieco jakość powietrza w swojej okolicy.
Jeżeli już natomiast stężenie zanieczyszczeń przekracza dopuszczalne normy, warto:
- Ograniczyć przebywanie na zewnątrz, zwłaszcza w przypadku dzieci, kobiet w ciązy, osób starszych i obniżonej odporności
- Unikać aktywności fizycznych na dworze. Podczas wysiłku fizycznego, zwiększa się zapotrzebowanie na tlen. Wdychając go, wdychamy tez niestety kilkukrotnie większą dawkę zanieczyszczeń.
- Korzystać z masek smogowych. Jeżeli już musimy spędzać czas na dworze, warto chronić się za pomocą maski smogowej z odpowiednim filtrem, min. N99 lub FFP3. Więcej o maskach smogowych napisaliśmy w artykule Maski antysmogowe – które modele warto kupić?.
- Rozważne otwierać okna okien i wietrzyć mieszkania – krótkie, 5-10 minutowe interwały, podczas których szeroko otworzymy okna pomaga sprawniej wymienić powietrze w pomieszczeniu, jednocześnie nie otwierając drogi zanieczyszczeniom z dworu
- korzystać z dobrego oczyszczacza powietrza, wyposażonego w filtr HEPA, filtr węglowy, o rygorystycznej automatyce i dokładnych czujnikach.
W tworzonym przez nas Rankingu Oczyszczaczy znajdziesz modele o najlepszej relacji ceny do oferowanych możliwości. Szczególnie doceniamy urządzenia o bezkompromisowym podejściu do smogu.
Jak sprawdzać stan powietrza?
Skład powietrza wokół siebie możesz monitorować na kilka sposobów:
- Mierniki pyłów zawieszonych
Najtańsze z nich kosztują zaledwie kilkadziesiąt złotych. Najdroższe kilkaset. Wiele zależy tu od ilości mierzonych parametrów oraz oczywiście marży producenta. Dowiedz się, jaki czujnik będzie optymalny do Twoich potrzeb.
- Śledzenie informacji o jakości powietrza na zewnętrznych stronach internetowych i w aplikacjach mobilnych
Za najlepsze pierwotne źródło informacji uznawana jest strona Generalnego Inspektoratu Ochrony Środowiska (GIOŚ). Popularne aplikacji mobilne do śledzenia poziomu zanieczyszczeń to chociażby Airly czy Kanarek.
Źródła:
1. Autor nieznany. Glossary Term. Composition of Earth’s atmosphere. (z ang. “Słownik pojęć. Skład atmosfery Ziemi”) education.jlab.org. Dostęp do strony internetowej: 21.08.2024.
2. Autor nieznany. Powietrze. Wikipedia. wikipedia.org. Dostęp do strony internetowej: 21.08.2024
