Zewnętrzne czujniki jakości powietrza – czyli jak monitorować smog?

Główny Inspektorat Ochrony Środowiska dysponuje siecią prawie 200 stacji pomiarowych, które na bieżąco kontrolują stężenie najgroźniejszych zanieczyszczeń powietrza.

Nie są to jednak jedyne urządzenia, które pozwalają na monitorowania smogu. W Polsce działa bowiem kilka sieci sensorów.

Airly – popularne zewnętrzne czujniki jakości powietrza

Airly to spółka założona przez absolwentów krakowskiej Akademii Górniczo-Hutniczej, powstała z przekształcenia projektu społecznego, zapoczątkowanego w czasach studenckich twórców.

Co mierzą czujniki?

Obecnie w ofercie znajdują się rodzaje czujników: Airly PM i Airly PM + GAS. Łącznie dostępne są zatem cztery czujniki.

Typ czujnika	Nazwa + zdjęcie	Sensory
Airly PM	Airly PM	PM1, PM2,5, PM10 + temperatury, wilgotności, ciśnienia
Airly PM + GAS	Airly PM, NO2, O3	PM1, PM2,5, PM10, O3 (ozon), NO2 (dwutlenek azotu) + temperatury, wilgotności, ciśnienia
Airly PM + GAS	Airly PM, SO2, CO	PM1, PM2,5, PM10, CO (tlenek węgla), SO2 (dwutlenek siarki) + temperatury, wilgotności, ciśnienia
Airly PM + GAS	Airly PM, NO2, NO	PM1, PM2,5, PM10, NO (tlenek azotu), NO2 (dwutlenek azotu) + temperatury, wilgotności, ciśnienia

Miejsce publikacji wyników

Wyniki pomiarów trafiają na specjalną platformę, gdzie zostają skalibrowane i opublikowane, a zgromadzone w ten sposób dane są ogólnodostępne i można się z nimi zapoznać m.in. na stronie airly.eu lub w aplikacji na urządzenia mobilne.

Koszty i zasady zakupu

Początkowo firma Airly była nastawiona na współpracę wyłącznie z instytucjami (głównie z samorządami terytorialnymi), natomiast sprzedaż dla klientów indywidualnych wystartowała dopiero w 2018 r.

Na stronie producenta nie znajdziemy informacji o kosztach, lecz pewne wzmianki na ten temat pojawiły się w komunikatach prasowych, dotyczących montażu czujników zakupionych np. przez samorządy.

W 2018 sensor pyłu kosztował 1800 zł (przy większej ilości cena ustalana jest indywidualnie). Dodatkowo trzeba liczyć się z opłatą abonamentową, która wynosi około 45 zł miesięcznie.

Nie oznacza to jednak, że każdy, kto jest gotów na taką inwestycję, ma możliwość kupna i użytkowania sensora. Jak czytamy na stronie internetowej spółki, w okolicy, w której ma zostać umieszczony czujnik smogu, musi już działać sieć Airly.

Według producentów spowodowane jest to troską o rzetelność wyników, ponieważ różnice między stężeniem zanieczyszczeń w punktach oddalonych o kilkaset metrów bywają wysokie.

Rozwiązaniem tego problemu może być zakup od razu większej ilości sensorów, np. w porozumieniu mieszkańcami różnych części miasta.

Looko2

Sieć LookO2, której pomysłodawcą i właścicielem jest firma ZAS, obejmuje obecnie ponad 600 czujników jakości powietrza. Aktualnie marka ma w swojej ofercie jeden wewnętrzny miernik smogu oraz kilka czujników zewnętrznych.

Co mierzą czujniki?

W ofercie dostępne są obecnie trzy zewnętrzne czujniki.

Nazwa czujnika + zdjęcie	Sensory	Cena
Looko2 V4F	PM1, PM2,5, PM10, formaldehydu, + temperatury i wilgotności	1390 zł
Looko2 V4T	PM1, PM2,5, PM10, + ciśnienia, temperatury i wilgotności	995 zł
Looko2 V4	PM1, PM2,5, PM10	689 zł

Ponadto firma oferuje stacje pomiarowe, przystosowane do pracy w trudnych warunkach. Mierzą one te same zanieczyszczenia co czujniki.

Miejsce publikacji wyników

Klient otrzymuje każdego dnia dobowy raport, pozwalający na wnikliwą analizę danych. Każdy zainteresowany może sprawdzić wyniki pomiarów na stronie
looko2.com albo poprzez aplikację.

Koszty i zasady zakupu

Jak widać w tabeli, ceny czujników LookO2 wynoszą od 639 do 1390 zł. Stacje kosztują natomiast od 2950 do 3400 zł.

W przypadku czujników firma nie pobiera opłat abonamentowych. Korzystanie z platformy gromadzącej dane jest bezpłatne, natomiast użytkownik ma możliwość wykupienia dodatkowych usług, np. dostępu do dedykowanego serwera albo czyszczeniu miernika i aktualizacji oprogramowania.

LookO2 wprowadziła system wykrywający nieprawidłowe działanie sensorów smogu (spowodowane np. zalaniem wodą), który zapobiega przesyłaniu do sieci błędnych danych o stanie powietrza. Czujnik może zakupić każdy.

Luftdaten

Luftdaten to projekt obywatelski, zainicjowany w 2015 r. w niemieckim Stuttgardzie. Początkowo sieć czujników miała charakter lokalny, ale z upływem czasu zmieniła się w sieć ogólnokrajową, a potem rozprzestrzeniła także poza granicami Niemiec.

W maju 2019 r. Luftdaten była już obecna w 70 krajach, w tym w Polsce, gdzie liczba jej czujników wyniosła wówczas 340. Największą siecią Luftdaten dysponują Niemcy, w których działa aż 5150 sensorów. Na kolejnych miejscach znajdują się Belga (870 mierników), Bułgaria (790) i Holandia (340).

Celem projektu jest samodzielna kontrola jakości powietrza przy wykorzystaniu czujnika smogu, zbudowanego własnoręcznie z kompletnego zestawu montażowego.

Projekt Luftdaten w założeniu miał zapewnić alternatywę dla drogich urządzeń pomiarowych przy zapewnieniu jak największej dokładności pomiaru. Luftdaten jawnie mówi o różnicach między wynikami rekomendowanych sensorów a profesjonalnymi metodami pomiarowymi.

Z przeprowadzonych testów wynika, że czujnik zaniża wartość PM2,5, głównie dla stężeń poniżej 20 mg/m³. Wraz ze wzrostem poziomu PM2,5 różnica wskazań maleje.

Co mierzy czujnik?

Proponowany przez twórców Luftdaten sensor laserowy SDS 011 umożliwia monitorowanie:

• stężenia pyłu PM2,5 i PM10,
• temperatury,
• wilgotności powietrza.

Miejsce publikacji wyników

Z odczytami sensorów smogu można zapoznać się na stronie sensor.community

Koszty i zasady zakupu

Cena promocyjna czujnika dla członków sieci to 160 zł (standardowa wynosi 200 zł).

Z zestawem dostępna jest precyzyjna instrukcja montażowa czujnika. Co więcej, w Polsce odbywają się warsztaty z budowy mierników smogu, organizowane przez grupę Koduj dla Polski.

SmogTok

SmogTok to projekt zainicjowany w lutym 2018 r. w warszawskiej dzielnicy Wawer, gdzie dominuje zabudowa jednorodzinna z domami ogrzewanymi głównie węglem.

Obecnie sieć obejmuje 150 czujników zewnętrznych i 40 wewnętrznych, zlokalizowanych nie tylko w Warszawie, ale i w wielu innych miastach Polski.

Urządzenia wykorzystują sensor laserowy, a do prawidłowej pracy potrzebują dostępu do sieci WiFi oraz zasilania poprzez ładowarkę telefonicznym z wejściem mini USB.

Co mierzy czujnik?

W ofercie jest kilka czujników, lecz wszystkie mierzą to samo, czyli:

• poziom pyłów PM,5 i PM10,
• temperaturę,
• wilgotność powietrza.

Poszczególne czujniki różnią parametry i funkcje dodatkowe. Asortyment obejmuje m.in. urządzenie z możliwością sterowania rekuperatorem/wentylacją mechaniczną oraz z własnym zasilaniem.

Zewnętrze czujniki jakości powietrza mają też inną budowę, która wpływa na odporność na działanie czynników atmosferycznych, a w rezultacie na zalecane warunki montażu.

Miejsce publikacji wyników

Wyniki pomiarów prezentowane są na stronie smogtok.com i w aplikacji mobilnej.

Koszty i zasady zakupu

Ceny czujników wynoszą od 499 do 2499 zł. Koszt zakupu to jedyny niezbędny wydatek, ponieważ firma nie pobiera opłat abonamentowych.

Podobnie jak w przypadku innych mierników tego typu konieczne jest zapewnienie urządzeniu ochrony przed opadami i bezpośrednim kontaktem z promieniowaniem słonecznym.

W przypadku planowanego montażu w miejscu bez zadaszenia firma rekomenduje sensor SmogTok z osłoną.

Syngeos

Syngeos to firma z siedzibą w Katowicach, która oferuje certyfikowaną stację pomiarową. Komunikacja urządzenia z siecią odbywa się za pośrednictwem sieci LoRaWAN.

Co mierzy czujnik?

Stacja pomiarowa monitoruje:

• stężenie pyłów zawieszonych PM2,5, PM10,
• opcjonalnie także innych zanieczyszczeń, takich jak tlenek węgla, dwutlenek azotu, dwutlenek siarki i benzen.

Miejsce publikacji wyników

Wyniki udostępniane są za poprzez aplikację Syngeos – Nasze Powietrze oraz na stronie panel.syngeos.pl .

Koszty i zasady zakupu

Koszt zakupu czujnika Syngeos to kwota około 1830 złotych. Podobnie jak w przypadku Airly do tej sumy trzeba doliczyć comiesięczną opłatę abonamentową, która wynosi 74 zł.

Użytkownik uzyskuje dostęp do platformy zawierającej raporty oraz wizualizację zgromadzonych i przeanalizowanych danych.

Prawidłowy montaż czujnika

Jakość zakupionego czujnika smogu to nie jedyny czynnik decydujący o precyzji pomiaru, ponieważ istotną rolę odgrywa także jego prawidłowy montaż, o czym często przypominają sprzedawcy sensorów.

Ważne jest, aby sensor pyły zawieszonego nie był narażony na bezpośredni kontakt z promieniowaniem słonecznym oraz miał zapewnioną ochronę przed opadami atmosferycznymi.

Kilka wskazówek w tej kwestii można znaleźć w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dn. 17 grudnia 2008 w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu, który nie odnosi się wprawdzie do czujników smogu montowanych w celach prywatnych, ale dostarcza wiedzy na temat właściwych zasad przeprowadzania pomiarów.

W dokumencie tym uwzględnione zostały między innymi takie kwestie jak swobodny przepływ powietrza i lokalizacja miernika na wysokości od 1,5 do 4 m powyżej poziomu gruntu.

Omówione tutaj czujniki zostały przystosowane do pracy na zewnątrz i zaprojektowane z myślą o stałym montażu.

Jeśli jesteś zainteresowany przenośnymi sensorami przeznaczonymi do wykorzystania głównie wewnątrz pomieszczeń, zapraszamy do lektury artykułu Czujniki smogu.

Jeżeli masz smog w domu, polecamy takie urządzenie jak oczyszczacz powietrza.

FAQ, czyli najczęstsze pytania o zewnętrzne czujniki jakości powietrza