Alergeny wziewne – kompendium wiedzy dla alergików

Alergeny wziewne to te, które trafiają do organizmu wraz z powietrzem i powodują dolegliwości głównie ze strony układu oddechowego. Według statystyk z alergią wziewną zmaga się nawet 40% społeczeństwa.

Pyłki roślinne

Pyłki roślinne do alergeny wziewne sezonowe, co oznacza, że występują w powietrzu tylko w konkretnym czasie, a dokładniej w trakcie kwitnienia poszczególnych gatunków.

W Polsce najbardziej uczulają:

• trawy,
• olsza,
• leszczyna,
• brzoza,
• bylica,
• babka
• ambrozja.

Sezon pylenia otwierają leszczyna i olcha, których pyłek pojawia się w powietrzu już w lutym, a w przypadku tego pierwszego drzewa nawet w styczniu. Najwcześniej kwitnienie rozpoczyna się w Polsce zachodniej (nie licząc gór), ze względu na najwyższe temperatury. Na teranie kraju wyróżniamy cztery regiony pylenia.

Zobacz także: W kalendarzu pylenia sprawdzisz co teraz pyli.

Na nasilenie objawów alergicznych wpływa stężenie pyłku w powietrzu, przy czym dla każdego gatunku symptomy uczulenia występują przy innych poziomach alergenu. Prezentuje to poniższa tabela, która zawiera dane zgromadzone podczas badań z udziałem 660 alergików z terenu Warszawy.

U osób uczulonych na pyłki kontakt z nimi powoduje:

• wodnisty wyciek z nosa,
• niedrożność nosa,
• swędzenie nosa,
• kichanie,
• podrażnienie oczu, czyli pieczenie zaczerwienienie i łzawienie spojówek oczu,
• przy szczególnie wysokich stężeniach objawy astmy pyłkowej, do których należą duszności, ucisk w klatce piersiowej, kaszel i świszczący oddech.

Roztocza kurzu domowego

Często mówi się o uczuleniu na kurz, ale rzeczywiste alergeny wziewne to bytujące w kurzu roztocza, a dokładniej ich wydaliny.

Roztocza to mikroskopijne pajęczaki, które żywią się głównie złuszczonym naskórkiem ludzi i zwierząt. 150 mg ludzkiego naskórka pokrywa potrzeby pokarmowych około 3000 osobników przez 2–3 miesiące.

Najczęściej spotykanymi gatunkami są Dermatophagoides pteronyssinus i Dermatophagoides farinae. Główne pochodzące od nich alergeny to:

• Der p 1 – odgrywa najważniejszą rolę, ponieważ uczulenie stwierdzono u 74% pacjentów z alergią na roztocza kurzu domowego,
• Der p 2,
• Der p 10,
• Der p 23.

Roztocze te preferują ciepłe i wilgotne miejsca, a do ich ulubionych miejsc należą materace i pościel.

Główne objawy alergii to:

• kichanie,
• wodnista wydzielina z nosa,
• zatkanie nosa,
• problemy z węchem,
• podrażnienie oczu w postaci swędzenia, łzawienia, zaczerwienienia spojówek i obrzęku powiek,
• ból zatok,
• drapanie w gardle,
• kaszel,
• zmiany skórne.

Ze względu na wspomniane już miejsca występowania roztoczy objawy często nasilają się w nocy i rano. W przypadku braku odpowiedniego leczenia alergia może doprowadzić do rozwinięcia się astmy oskrzelowej.

Zwierzęce alergeny wziewne

Jako alergeny wziewne często bywa wymieniana sierść zwierzęca, jednak tak naprawdę nie jest ona alergenem, a jedynie nośnikiem uczulającego białka. W zależności od gatunku źródłem alergenu może być ślina, naskórek lub mocz.

W trakcie badań obecność alergenów zwierzęcych stwierdzono głównie w próbkach kurzu domowego pobranych z podłóg i miękkich wykładzin oraz materacy w sypialniach, a także w powietrzu.

Główne objawy uczulenia na alergeny zwierzęce to:

• kichanie,
• wyciek z nosa,
• zatkanie nosa,
• kaszel,
• problemy skórne, takie jak świąd, rumień, pokrzywka,
• swędzenie, zaczerwienienie i łzawienie oczu.
• obrzęk powiek.

Spośród zwierząt domowych alergię mogą powodować:

• koty,
• psy,
• króliki,
• świnki morskie,
• chomiki,
• ptaki, np. papugi lub kanarki.

Poza domowymi zwierzętami uczulające białka mają m.in. konie i krowy.

Zarodniki pleśni

Kolejny alergen to zarodniki grzybów strzępkowych. Są one nazywane pleśniowymi, ponieważ ich zarodniki odpowiadają za powstawanie wykwitów, które powstają na ścianach, sufitach itp.

Największe zagrożenie dla alergików stanowią takie gatunki pleśni jak:

• Alternaria,
• Cladosporium,
• Stemphylium,
• Aspergillus,
• Penicillium.

Zależność pomiędzy stężeniem zarodników w powietrzu dwóch pierwszych gatunków pleśni a występowaniem objawów alergicznych prezentuje tabela.

Zarodniki pleśni to alergeny wziewne, które u uczulonych powodują:

• kichanie,
• świąd nosa,
• katar,
• niedrożność nosa,
• napadowy kaszel,
• podrażnienie spojówek oczu,
• duszność,
• ogólne osłabienie,
• obniżenie odporności,
• atopowe zapalenie skóry.

Warto zaznaczyć, że pleśń jest szkodliwa nie tylko dla osób uczulonych na nią. U osób zdrowych krótki kontakt z pleśnią może spowodować m.in. uczucie zmęczenia, bóle głowy, zapalenia zatok i spojówek. Dłuższa ekspozycja zwiększa ryzyko chorób wątroby i nerek oraz nowotworów.

Rozwojowi grzybów pleśniowych sprzyjają:

• wilgoć (wilgotność powietrza ponad 60%),
• wysoka temperatura (18-30 °C),
• słaba wentylacja, zwłaszcza jeśli idzie w parze z bardzo szczelnymi oknami i brakiem wietrzenia pomieszczeń,
• mały dopływ światła słonecznego.

Oczyszczacz powietrza na alergeny wziewne

Osobom z alergią oddechową poleca się przede wszystkim unikanie kontaktu z alergenami. Nie jest to proste, ponieważ źródła niektórych występują w domach, a pozostałe łatwo trafiają do budynku np. podczas wietrzenia pomieszczeń. Warto zatem zapewnić sobie odpowiednią pomoc.

Dobry oczyszczacz powietrza znacząco ogranicza ryzyko kontaktu z alergenami, a tym samym poprawia komfort osób zmagających się z alergią oddechową. Aby urządzenie skutecznie usuwało alergeny wziewne, powinno przede wszystkim:

• Wykorzystywać odpowiednie technologie oczyszczania.

Podstawę dobrego oczyszczacza powietrza na alergię stanowi filtr HEPA. Zapewnia wysoką skuteczność w usuwaniu pyłków roślinnych, roztoczy kurzu, zarodników pleśni i sierści zwierzęcej. Kurz i sierść zatrzymuje także filtr wstępny, więc warto, żeby również znajdował się w urządzeniu dla alergika. Ponadto pomocna jest jonizacja, lecz nie zastąpi ona filtra HEPA.

• Wyróżniać się wydajnością adekwatną do powierzchni obsługiwanego pomieszczenia.

Minimalne zapotrzebowanie na wydajność (w m³/h) można poznać poprzez pomnożenie metrażu pokoju przez 8. Jednak w celu skrócenia czasu oczyszczania powietrza z alergenów warto zastosować wyższy mnożnik, np. 10 albo nawet 12. Należy zaznaczyć, że chodzi o powierzchnię jednego pomieszczenia – oczyszczacza powietrza nie dobieramy do całego mieszkania czy domu.

Odczulanie na alergeny wziewne

W leczeniu alergii oddechowej wykorzystuje się odczulanie. To metoda terapii, której celem jest wytworzenie tolerancji układu odporności na uczulające białka poprzez podawanie odpowiednio skomponowanych mieszanek alergenów w coraz większych dawkach.

Odczulanie to forma leczenie o wysokiej skuteczności, ale wymagająca czasu, ponieważ zazwyczaj trwa od 3 do 5 lat.

Możliwe jest odczulanie na kilka alergenów jednocześnie. W przypadku alergii sezonowych terapia powinna rozpocząć się wtedy, gdy stężenie alergenu w powietrzu jest niższe, a więc np. po zakończeniu sezonu pylenia przy alergii pyłkowej.

Źródła

1. P. Rapiejko, W. Stanlaewicz, K. Szczygielski, D. Jurkiewicz, Threshold pollen count necessary to evoke allergic symptoms, researchgate.net.
2. I. Leszczyńska, E. Zawisza, Uczulenie na naskórki zwierząt, czytelniamedyczna.pl.
3. P. Rapiejko, Roztocze kurzu domowego, mp.pl.
4. IgE sp. D201 Roztocze – komponenta rDer p1, medica.radom.pl.
5. Serwis zagrzybienie.pl.
6. I. Chromik, Alergia na roztocza – objawy, diagnostyka i leczenie, diag.pl
7. M. Wójcik, Alergia na sierść – objawy, przyczyny i leczenie, poradnikzdrowie.pl