Wpływ smogu na nasze życie – skutki dla zdrowia i środowiska

Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia zanieczyszczenie powietrza odpowiada za około 15 % wszystkich zgonów z powodu raka płuc na świecie.

Smog wpływa nie tylko na układ oddechowy, wywołując dolegliwości ze strony układu moczowego czy nerwowego. Przyczynia się też do częstszych zawałów, udarów i chorób niedokrwiennych.

Cierpią nie tylko ludzie, ale i rośliny, których proces fotosyntezy zostaje utrudniony. Skutkuje to np. mniejszymi plonami i wyższymi cenami żywności. Jakie są jeszcze skutki smogu? I dlaczego należy mu przeciwdziałać?

Jak smog wpływa na nasze zdrowie?

Zdrowotne skutki smogu możemy podzielić na te doraźne i długofalowe, widoczne dopiero po pewnym okresie.

Bezpośredni wpływ smogu (odczuwany od razu)

Do doraźnych skutków smogu, odczuwalnych od razu zaliczamy chociażby:

• Nasilenie objawów alergicznych i astmatycznych
• Ból gardła
• Chrypa, kaszel
• Obniżona odporność – częstsze przeziębienia i infekcje górnych dróg oddechowych, m.in. zapalenie zatok
• Mniejsza wydolność płuc – częstsza zadyszka

Wpływ smogu na zdrowie w dłuższej perspektywie

Do długofalowych skutków smogu zaliczamy:

• Nowotwory – głównie nowotwory płuc i krtani, ale także rak mózgu, pęcherza oraz białaczka.
• Choroby układu sercowo-naczyniowego – o 24% częstsze występowanie incydentów kardiologicznych wzrasta o 24% w dni smogowe. O 19 % większe ryzyko udarów mózgu. O 18% większa śmiertelność z powodu niewydolności serca
• Rozwój demencji i Alzheimera u osób starszych
• Skrócenie długości życia
• Większe ryzyko opóźnionego rozwoju funkcji poznawczych u dzieci
• Zwiększone ryzyko patologii ciąży
• Mniejsza masa mięśniowa u noworodków
• Gorsze wyniki w nauce, słabsza wydajność w pracy

Więcej o smogu i płynących z niego zagrożeniach dla zdrowia przeczytasz w artykule: Pyły zawieszone – wszystko o pyłach PM2,5 i PM10

Grupy najbardziej narażone na szkodliwy wpływ smogu

Za osoby szczególnie podatne na szkodliwy wpływ pyłów zawieszonych uznaje się:

• seniorów – w podeszłym wieku wzrasta zagrożenie zawałem i udarem, a układ odpornościowy nie jest tak sprawny, jak u osób młodszych,
• dzieci – oddychają z większą częstotliwością niż dorośli i często wdychają powietrze ustami, a ponadto ich bariery ochronne takie jak śluzówka i nabłonek nie są jeszcze w pełni ukształtowane,
• osoby cierpiące na schorzenia układu krążenia i układu oddechowego oraz alergie – ze względu na możliwość nasilenia objawów chorobowych,
• ludzie aktywni fizycznie – w trakcie wysiłku fizycznego zwiększa się zapotrzebowanie na tlen, co prowadzi do wdychania jeszcze większych ilości pyłów,
• kobiety ciężarne – ekspozycja na smog może doprowadzić do przedwczesnego porodu, uszkodzenia płodu, niskiej masy urodzeniowej dziecka oraz podatności na zapalenia płuc w wieku niemowlęcym.

Co gorsze? Smog czy papierosy?

Często ilość wdychanych zanieczyszczeń, w szczególności stężenie pyłów zawieszonych, przekładane jest na ilość wypalonych papierosów. Jest to bardzo obrazowe porównanie, przemawiające do wyobraźni wielu osób.

Tym bardziej, że z badań niezależnych instytucji badawczych, m.in. Światowej Organizacji Zdrowia, wynika, że smog szkodzi zdrowiu w porównywalny sposób jak papierosy. 

Każdego roku z powodu chorób posmogowych umiera na świecie około 8,8 mln ludzi, podczas gdy papierosy zabierają w tym czasie 7,2 mln żyć.

Do najczęściej wymienianych zagrożeń dla zdrowia należą: nadciśnienie tętnicze, astma, POChP, zawały, udar i niewydolność serca. Najbardziej narażeni są palacze mieszkający na co dzień na terenach dotkniętych smogiem.

O ile jednak w przypadku dymu tytoniowego, można zaprzestać palenia lub podjąć działania ograniczające bierną ekspozycję, o tyle w przypadku smogu jest to trudniejsze.

Zobacz także: Oczyszczacz powietrza dla palacza

Skutki smogu dla środowiska

Skutki smogu dla przyrody

A jaki jest wpływ smogu na środowisko? Okazuje się, że oddziałuje on nie tylko na ludzi, ale także na rośliny i zwierzęta wokół nas. Do najważniejszych skutków smogu dla środowiska zaliczamy:

• Uszkodzenia aparatów szparkowych – zaburzenia fotosyntezy

Aparaty szparkowe to niewielkie pory na liściach, przez które rośliny oddychają, przeprowadzając wymianę gazową. Otaczające zanieczyszczenia utrudniają ten proces (pochłanianie CO2 i wytwarzanie tlenu), upośledzając fotosyntezę. Jednocześnie rośliny produkują tez mniej chlorofilu.

• Mniejsze pochłanianie CO₂ – postępujące globalne ocieplenie

Zaburzona fotosynteza oznacza mniej pochłoniętego CO₂. To z kolei sprawia, że więcej przedostaje się go do atmosfery, niszcząc warstwę ozonową i przyczyniając do globalnego cieplenia. 

• Zniszczenia lasów i upraw

Mniejsze plony, wolniejszy wzrost, mniejsza odporność na choroby i niekorzystne warunki atmosferyczne, a niekiedy nawet wzrost śmiertelności roślin.

Na skutek dziury ozonowej, do roślin dociera nadmierna ilość promieni UV. Może pojawić się chloroza i żółknięcie liści. Obniżona zawartość chlorofilu sprawia, że roślina nie jest w stanie wytworzyć sobie wystarczającej ilości pożywienia i usycha.

• Kwaśne deszcze – opady zawierające szkodliwe stężenia kwasu siarkowego i azotowego. Przyczyniają się do erozji gleb, wysychania lasów i wymierania ryb i innych zwierząt wodnych.
• Nadmierna eutrofizacja – tlenki azotu dostające się do wody przyczyniają się do nadmiernego rozwoju glonów i alg. O ile eutrofizacja jest procesem naturalnie występującym w przyrodzie, o tyle jej niekontrolowany przebieg prowadzi do wymierania innych gatunków roślin podwodnych, a także ubożenia morskiej fauny.

Skutki smogu dla zwierząt

• Schorzenia i dolegliwości znane z występowania również u ludzi

Choroby serca, układu nerwowego, uszkodzenia nabłonka dróg oddechowych i większa podatność na infekcje to najczęściej wymieniane.

• Niszczenie środowisk naturalnych wielu zwierząt

Konieczność migracji i życie w trudniejszych warunkach klimatycznych przekłada się też na większą śmiertelność niektórych gatunków.

Jak zmniejszyć emisję zanieczyszczeń i poprawić jakość powietrza?

Walka ze smogiem i poprawa jakości powietrza wymaga co najmniej kilku sprzężonych ze sobą działań, z których na pierwszy plan wysuwa się przede wszystkim rzetelna edukacja i promowanie świadomości ekologicznej. 

Na potrzeby użytku domowego dobrze sprawdzają się również oczyszczacze powietrza, które pomagają kontrolować i zachowywać optymalną jakość powietrza w najbliższym otoczeniu.

Społeczeństwo świadome skutków zanieczyszczeń powietrza będzie bardziej skłonne do zmian w sposobie myślenia i redefiniowania postaw na rzecz ochrony środowiska. Wówczas łatwiej będzie wprowadzić przynajmniej niektóre z koniecznych zmian: 

• Ograniczenie spalania węgla – modernizacja systemów ogrzewania, np. przez wymianę starych kotłów na bardziej efektywne, ekologiczne źródła ciepła (np. pompy ciepła, fotowoltaika, energia wiatrowa, jądrowa).
• Poprawa efektywności energetycznej budynków – izolacja cieplna, szczelne okna i drzwi oraz rekuperacja zmniejszą zapotrzebowanie na energię grzewczą. Obniżenie popytu zmniejszy zaś emisję zanieczyszczeń będących skutkiem ubocznym wytwarzania energii.
• Transport publiczny, carsharing, carpooling i inne alternatywne formy transportu – choć indywidualny transport samochodowy nie jest głównym źródłem zanieczyszczeń, wybór  komunikacji miejskiej, pociągów, rowerów czy hulajnóg przyczynia się do zmniejszenia emisji CO₂ oraz redukcji wzniecanych pyłów.
• Rozwój alternatywnych napędów (elektryczne, wodorowe) – rozwój technologii czystych paliw oraz infrastruktury potrzebnej do wygodnego korzystania z nich zmniejszy emisję zanieczyszczeń powietrza przez samochody.
• Ograniczenie emisji z przemysłu – stosowanie technologii oczyszczania spalin, wprowadzanie norm emisyjnych, inwestycje w odnawialne źródła energii.

Źródła:

1. Adamkiewicz, Ł., Matyasik, N. Smog w Polsce i jego konsekwencje. Polski Instytut Ekonomiczny. 5/2019. ISBN 978-83-66306-59-2. Dostęp do wersji elektronicznej: 28.08.2023. www.pie.net.pl

2. Autor nieznany. Effects of Smog (z ang. „Skutki Smogu”). Blog UnAcademy. www.unacademy.com Dostęp do strony internetowej: 29.07.2024

3. Patrick, Deval L., Health & Environmental Effects of Air Pollution (z ang. „Wpływ zanieczyszczenia powietrza na zdrowie i środowisko”). Commonwealth of Massachusetts. Effective Department of Environmental Protection. www.mass.gov/doc. Dostęp do strony internetowej: 30.07.2024.