Oczyszczacz powietrza a związki chemiczne: co warto wiedzieć?

W powietrzu, którym oddychamy, mogą być obecne różne związki chemiczne. Nie wszystkie stanowią zagrożenie, ale niektóre powodują pogorszenie samopoczucia i sprzyjają rozwojowi wielu chorób. Oczyszczacz powietrza z filtrem węglowym i HEPA bardzo dobrze radzi sobie z usuwaniem niebezpiecznych związków chemicznych, zarówno organicznych, jak i nieorganicznych.

Oczyszczacz powietrza a związki organiczne

Związki organiczne to wszystkie związki chemiczne, zawierające w składzie węgiel, poza wyjątkami w postaci niektórych najprostszych związków, takich jak tlenek i dwutlenek węgla, cyjanowodór czy dwusiarczek węgla.

Spośród związków organicznych pod względem negatywnego wpływu na zdrowie wyróżniają się przede wszystkim:

• lotne związki organiczne,
• wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne,
• dioksyny,
• furan.

Lotne związki organiczne

Lotne związki organiczne (ang. volatile organic compounds, w skrócie LZO/VOC) to związki organiczne, które charakteryzują się łatwym przechodzeniem w postać pary albo gazu. Do tej grupy zaliczają się między innymi:

• formaldehyd,
• benzen,
• toluen,
• aceton,
• etanol,
• propan.

Z tymi związkami stykamy się na co dzień, ponieważ stanowią one składniki wielu środków czyszczących, kosmetyków oraz produktów wykorzystywanych do wykańczania wnętrz i produkcji mebli. Znaczna część LZO ma potwierdzone działanie rakotwórcze. Co więcej, związki z tej grupy sprzyjają rozwojowi innych chorób, np. wątroby i nerek.

Dobra wiadomość jest taka, że z usuwaniem lotnych związków organicznych z powietrza bardzo dobrze radzą sobie filtry węglowe, obecne w zdecydowanej większości oczyszczaczy.

Zobacz więcej: Lotne związki organiczne (LZO, VOC, TVOC). Dlaczego są uznawane za szkodliwe?

Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne

Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) to związki zawierające przynajmniej dwa skondensowane pierścienie aromatyczne bez podstawnika i heteroatomu. Do tej grupy zalicza się m.in.:

• benzo(a)piren,
• acenaften,
• fluoren,
• piren,
• benzo(a)antracen.

Najlepiej przebadany z tej grupy to benzopiren, obecny na liście związków o potwierdzonym działaniu rakotwórczym. Rozwojowi nowotworów sprzyja także wiele innych WWA. Ponadto związki te mogą wywoływać inne choroby, zaburzają procesy endokrynologiczne i negatywnie wpływają na sprawność umysłową dzieci.

Do źródeł WWA zalicza się procesy spalania paliw kopalnianych, obróbkę termiczną żywności czy pracę pojazdów silnikowych. W czystej postaci związki te mają postać stałą, a nośnikiem WWA w powietrzu są pyły zawieszone, dlatego w usuwaniu ich sprawdza się filtr HEPA.

Zobacz więcej: Węglowodory aromatyczne (WWA) – trujący składnik smogu

Dioksyny

Dioksyny to pochodne oksantrenu, a ich szkielet ma postać centralnie położonego pierścienia dioksanowego i dwóch połączonych z nim pierścieni benzenowych. Stanowią efekt uboczny spalania olejów napędowych i odpadów zawierających chlor, ale generują je też paleniska domowe.

Do organizmu człowieka dostają się głównie z pokarmem (głównie pochodzenia zwierzęcego), ale około 8% dioksyn wdychamy z powietrza. Związki te negatywnie wpływają na pracę układu krwionośnego, nerwowego i oddechowego.

Dioksyny są obecne w pyle zawieszonym, tak więc ochronę przed nimi zapewnia filtr HEPA.

Furan

Furan to heterocykliczny związek z encyklicznym atomem tlenu. W czystej postaci jest bezbarwną cieczą. Znajduje się na liście związków o potencjalnym działaniu rakotwórczym, w dużej dawce może powodować uszkodzenia wątroby. Głównym źródłem furanu jest obróbka termiczna żywności i to właśnie wraz z nią przyswajamy go najwięcej, ale związek ten obecny jest też w pyle zawieszonym. Ochronę zapewnia zatem filtr HEPA.

Oczyszczacz powietrza a związki nieorganiczne

Związki pozbawione węgla oraz wspomniane wcześniej wyjątki to związki nieorganiczne. Z obecnych w powietrzu szkodliwe są m.in. tlenki azotu i siarki, natomiast zbyt wysokie stężenie tlenku węgla, czyli czadu, stanowi poważne zagrożenie dla życia. To gazy, dlatego usuwanie ich umożliwia filtr węglowy. Jest on skuteczny w walce z gazami nieorganicznymi, chociaż efektywność jest trochę niższa niż w przypadku gazów organicznych. Z tego powodu producenci czasem dodają do węgla aktywnego np. żel krzemionkowy lub zeolit, który wspomaga proces oczyszczania powietrza z gazów nieorganicznych.

Tlenki azotu

Najpopularniejsze tlenki azotu (NOX) to tlenek azotu (NO) i dwutlenek azotu (NO2). Za ich obecność w powietrzu w znacznym stopniu odpowiadają pojazdy silnikowe. Długotrwała ekspozycja na nie może skutkować m.in. rozwojem astmy, chorób układu sercowo-naczyniowego i nowotworów. Krótka ekspozycja bywa przyczyną podrażnień spojówek oczu i dróg oddechowych oraz duszności.

Potwierdzeniem skuteczności filtrów węglowych w usuwaniu tlenków azotu są badania przeprowadzone w kabinach pojazdów. Po wdrożeniu filtrów z węglem aktywnym poziom NO2 w samochodach uległ obniżeniu o 87,4%.^[1]

Tlenek węgla

Tlenek węgla, czyli czad, to wyjątkowo niebezpieczny związek chemiczny, ponieważ wysokie stężenia mogą doprowadzić do zgonu człowieka w ciągu zaledwie kilku minut. Oczyszczacz powietrza z filtrem węglowym może obniżyć jego poziom, co potwierdzają to badania przeprowadzone w 2018 r. w Indonezji. Do testu wykorzystano dwa filtry o różnej gęstości siatki – 20 i 30 mesh. Wyższą skuteczność wykazał ten drugi, który zredukował poziom czadu o 77,95%.^[2]

Zobacz więcej: Oczyszczacz powietrza a czad

Dwutlenek siarki

Węgiel aktywny wykazuje skuteczność w usuwaniu dwutlenku siarki, który powstaje na skutek spalania paliw zawierających siarkę. SO2 może powodować trudności z oddychaniem, podrażnienia błon śluzowych dróg oddechowych, a przy dłużej ekspozycji stany zapalne i uszkodzenia układu oddechowego.

Polecane oczyszczacze powietrza na związki chemiczne

1. Vestfrost VP-A1Z40W

Vestfrost VP-A1Z40WH dobrze wykrywa, sygnalizuje i usuwa zanieczyszczenia gazowe. Posiada czujnik do LZO, dlatego jest dobrym rozwiązaniem dla osób, które otaczają się chemikaliami. Sprawdzi się np. w salonach kosmetycznych. Ma 3 filtry (filtr wstępny, filtr HEPA H13 oraz węglowy). Oczyszczacz jest także wyposażony w jonizację.

Cena: 1499 zł
Metraż: 43 m²
Maks. CADR lub przepływ powietrza: 350 m³/h

2. Klarta Forste 4

Klarta Forste 4 to numer jeden w naszym rankingu. Idealnie sprawdzi się w małych i średnich pomieszczeniach. Ma 3 filtry (filtr wstępny, filtr HEPA H13 oraz węglowy). Filtr węglowy sprawnie usuwa brzydkie zapachy, także gazowe związki chemiczne, natomiast filtr HEPA wraz z pyłem zatrzymuje m.in. WWA. Oczyszczacz posiada jonizację, która pomaga oczyszczać powietrze. Ponadto ma znakomity system trzech trybów automatycznych.

Cena: 859 zł
Metraż: 37 m²
Maks. CADR lub przepływ powietrza: 300 m³/h

Źródła

1. Vasileios N. Matthaios et all., NO2 levels inside vehicle cabins with pollen and activated carbon filters: A real world targeted intervention to estimate NO2 exposure reduction potential, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0048969722074976
2. Elanda Fikri, Aprilia Veronica, Effectiveness of Carbon Monoxide Concentration Reduction on Active Carbon Contact System in Burning Polystyrene Foam, https://www.researchgate.net/publication/326137236_Effectiveness_of
   _Carbon_Monoxide_Concentration_Reduction_on_Active_Carbon
   _Contact_System_in_Burning_Polystyrene_Foam

FAQ, czyli najczęstsze pytania o oczyszczacz powietrza i związki organiczne