Roztocz kurzu – cichy wróg alergików. Jak z nimi walczyć?

Roztocze kurzu to nieproszony gość w każdym domu. Na co dzień o nich nie myślimy, ponieważ są niewidoczne gołym okiem. Jednak dla wielu osób zmagających się z alergią stanowią poważny problem. W tym artykule wyjaśniamy, czym jest roztocz kurzu, co sprzyja rozwojowi tych pajęczaków i jak się przed nimi chronić.

Czym są roztocze kurzu? 

Roztocze to pajęczaki o wymiarach od kilkuset mikrometrów do 1 milimetra. Występują zarówno wewnątrz budynków, jak i w środowisku zewnętrznym. Roztocza kurzu domowego to przede wszystkim pajęczaki z rodziny Pyroglyphidae.

Pod względem powszechności występowania oraz szkodliwości medycznej wyróżniają się przede wszystkim:

• Dermatophagoides pteronyssinus – jeden z najczęściej uczulających gatunków w Polsce. Został opisany już w 1897 r., ale z alergią powiązali go dopiero w 1964 r. Voorhorst i jego współpracownicy.
• Dermatophagoides farinae – drugi najczęściej uczulający w Polsce gatunek, który został zbadany w 1961 r., a powiązany z alergią w 1964 r. wraz z Dermatophagoides pteronyssinus.
• Dermatophagoides microceras – blisko spokrewniony z Dermatophagoides pteronyssinus, przez niektórych uznawany za jego podgatunek lub odmianę, ale istnieją także argumenty przemawiające za uznaniem go za osobny gatunek.
• Euroglyphus maynei – mniej rozpowszechniony, ale również obecny w domowym środowisku.

Oprócz nich działanie alergizujące mają m.in.: Dermatophagoides siboney, Sturnophagoides brasiliensis i Gymnoglyphus longior.

Optymalne warunki dla rozwoju roztoczy

Roztocze kurzu najlepiej rozwijają się wtedy, gdy mają zapewnione:

• Ciepło

Dermatophagoides pteronyssinus rozwijają się dobrze w temperaturze 17°C do 30°C, przy najbardziej optymalne jest dla nich około  23°C. Niższe temperatury powodują wydłużenie rozwoju oraz szybsze obumieranie dorosłych osobników. W przeprowadzonych badaniach przy 2°C przeżywalność 168 godzinna wyniosła tylko 15%. Wyższe temperatury z kolei powodują wzrost aktywności roztoczy, ale także skrócenie ich życia – w temperaturze 45% przeżywają tylko 24 godziny.

• Wilgoć

Dla Dermatophagoides optymalna wilgotność wynosi 75-80%. Jednak nie giną one natychmiast przy niższej wilgotności. Badania wykazały, że przy poziomie 70% roztocze oszczędnie gospodarują wodą albo korzystają z wody metabolicznej, absorbując ją z pary wodnej w swoim otoczeniu.

• Pożywienie

Pożywieniem dla roztoczy kurzu domowego z rodziny Pyroglyphidae jest głównie złuszczony naskórek ludzki i zwierzęcy. Przyjmuje się, że 150 mg ludzkiego naskórka wystarczy do tego, aby na 2-3 miesiące pokryć potrzeby pokarmowe populacji roztoczy liczącej 3000 osobników.

Główne siedliska roztoczy kurzu

Roztocze występują w tych miejscach, gdzie mają zapewnione najlepsze warunki do rozwoju. Ich siedliskami są przede wszystkim:

• łóżka,
• meble tapicerowane,
• poduszki,
• pluszowe zabawki,
• zasłony,
• koce i narzuty,
• dywany i wykładziny. 

Roztocze a roztocza

Pojedynczy mikroskopowy pajęczak to roztocz, natomiast prawidłowa forma liczby mniej brzmi – roztocze. Często można spotkać się z określeniem roztocza kurzu domowego, lecz w rzeczywistości jest to forma nieprawidłowa. Roztocza to liczba mnoga od słowa roztocze, które zgodnie z definicją słownika języka polskiego oznacza „organizm cudzożywny czerpiący pokarm z martwych szczątków organicznych”.

Jak pozbyć się roztoczy kurzu domowego? 

Obecność roztoczy jest szczególnie niepożądana w domach alergików. Całkowite wyeliminowanie ich jest niemożliwe, podobnie jak całkowite usunięcie kurzu. Można jednak znacząco ograniczyć liczbę tych pajęczaków, a dzięki temu zminimalizować ich wpływ na zdrowie.

Utrzymywanie porządku 

Ochronę przed roztoczami zapewnia przede wszystkim utrzymywanie w domu porządku. Ważne jest:

• Regularne i dokładne sprzątanie

Przy alergii należy usuwać kurz przynajmniej dwa razy w tygodniu. Dotyczy to również odkurzania mebli tapicerowanych, które stanowią dobre siedlisko dla roztoczy. W miarę możliwości warto sprzątać także na mokro, co pozwoli na dokładniejsze usunięcie kurzu.

• Korzystanie z odpowiednich urządzeń i akcesoriów 

Do odkurzania najlepiej wybrać odkurzacz z filtrem HEPA. Skutecznie zatrzymuje on drobne zanieczyszczenia, w tym właśnie roztocze. Urządzenie powinno być bezworkowe i umożliwiać opróżnianie zbiornika jednym przyciskiem, bez kontaktu ze znajdującymi się w środku zanieczyszczeniami. Podczas sprzątania przydatne będą też dobre preparaty antystatyczne.

• Częsta wymiana pościeli

Należy zmieniać ją raz w tygodniu.

Eliminacja zbędnych magazynów roztoczy 

Warto zastanowić się nad tym, które przedmioty stanowiące dobre siedlisko dla alergików są w domu naprawdę potrzebne. Każdy kolejny dywanik, narzuta czy ozdobna poduszka stanowią bowiem nowe miejsce idealne do bytowania tych pajęczaków.

Korzystanie z pościeli antyroztoczowej

W przypadku alergii na roztocze warto zaopatrzyć się w pościel wykonaną z materiału, który zapobiega ich rozmnażaniu. Do jej produkcji wykorzystuje się m.in. bambus i jedwab, a niekiedy wzbogaca się ją jonami srebra.

Stosowanie oczyszczacza powietrza 

Wsparcie w walce z alergią na roztocze kurzu domowego może być także oczyszczacz powietrza z filtrem HEPA. Podczas wyboru należy uwzględnić powierzchnię pomieszczenia docelowego i wybrać urządzenie, które będzie wyróżniać się odpowiednią dla danego metrażu wydajnością.

Dbanie o prawidłową wilgotność powietrza

Roztocze kurzu lubi wilgoć, dlatego ważne jest, żeby utrzymywać ją na prawidłowym poziomie. Optymalna wilgotność powietrza mieści się w granicach 40-60%. Jeżeli jest zbyt wysoka, dobrym rozwiązaniem będzie osuszacz powietrza.

Alergia na roztocze

Szacuje się, że w Polsce z alergią na roztocze zmaga się 6 milionów osób. Uczulenie na roztocze oznacza nieprawidłową, nadmierną reakcja układu odpornościowego na substancje białkowe, które występują przede wszystkim w odchodach tych pajęczaków. Jej główne objawy to:

• wodnista wydzielina z nosa,
• kichanie,
• zatkanie nosa,
• osłabienie węchu,
• drapanie w gardle,
• kaszel,
• podrażnienie oczu (swędzenie, łzawienie i zaczerwienienie spojówek oraz obrzęk powiek),
• bóle zatok,
• zmiany skórne.

Alergeny roztoczy

Główne alergeny roztoczy to:

1. Der p 1 i Der f 1 – najważniejsze enzymy trawienne roztoczy Dermatophagoides pteronyssinus i Dermatophagoides farinae. Występują w odchodach i fragmentach ciał pajęczaków. Mają silne właściwości uczulające.
2. Der p 2 i Der f 2 – to białka strukturalne, które wspomagają metabolizm roztoczy. Również są silnie alergizujące.
3. Der p 23 – alergen, który występuje przede wszystkim w odchodach roztoczy. Może być przyczyną silnych reakcji alergicznych.
4. Grupy Der p 5, Der p 7, Der p 10, Der p 11 – to białka mniej powszechne, ale także mają właściwości alergizujące.

Diagnostyka i leczenie alergii na roztocze kurzu

Sposobem na potwierdzenie albo wykluczenie alergii na roztocze są testy skórne i testy z krwi, czyli te same metody, które wykorzystuje się także w diagnostyce innych uczuleń.

Testy skórne polegają na naniesieniu na skórę (zazwyczaj przedramienia) kropelek alergenów i delikatnym nakłuciu skóry. Potwierdzeniem alergii jest pojawienie się zaczerwienienie lub bąbla, co następuje zwykle w ciągu 15 minut od podania alergenu.

W badaniach krwi sprawdza się ilość przeciwciał przeciwko alergenom roztoczy. 

Tak samo jak przy innych chorobach alergicznych, leczenie polega przede wszystkim na unikaniu ekspozycji na alergeny, czyli w tym przypadku roztocze kurzu domowego.

Źródła:

1. Roztocze kurzu domowego, alergen.info.pl
2. Roztocze kurzu domowego, alextest.pl