Filtry HEPA, które znajdują się w większości nowoczesnych oczyszczaczy powietrza, są w stanie usnąć mikroskopijne cząsteczki zanieczyszczeń ze skutecznością ponad 99%. Oto kilka informacji, które ułatwią zrozumienie sposobu działania tej technologii, klasyfikacji filtrów HEPA i pomogą w wyborze odpowiedniego do oczyszczacza powietrza.
Budowa i działanie filtra HEPA
Filtr HEPA to skrót od słów High Efficiency Particulate Air, co w tłumaczeniu na język polski oznacza wysokoskuteczny lub wysokosprawny filtr cząsteczkowy powietrza.
Historia tej technologii sięga czasów II wojny światowej. Została opracowana w USA przez Komisję Energii Atomowej (Atomic Energy Commission), a jej pierwotnym zadaniem było usuwanie z powietrza radioaktywnych drobinek pyłu, które stanowiły zagrożenie dla dróg oddechowych żołnierzy.
Filtr HEPA działa na zasadzie fizycznego wychwytywania mikroskopijnych cząsteczek zanieczyszczeń. Jest to możliwe dzięki włóknom wykonanym z kompozytu poliestrowo-szklanego, czyli tak zwanej wełny szklanej. W procesie produkcji cienkie nitki włókna zostają sprasowane, a w rezultacie ich struktura przypomina papier. Skuteczność filtracji uzależniona jest od średnicy i grubości włókien, jak również od czasu przepływu powietrza przez filtr. Ważną zaletą HEPA jest duża powierzchnia absorbująca w stosunku do wymiarów filtra. Dla przykładu filtr o wymiarach 50 x 50 cm może być zbudowany z 8,2 m² włókna poliestrowo-szklanego.
Co usuwa filtr HEPA / EPA
Pory przez które przepływa powietrze mają średnicę 0,3 µm, dlatego to właśnie cząsteczki o takiej wielkości są dla filtra HEPA najtrudniejsze do wyłapania. Nadano im nawet miano Most Penetrating Particle Size, co można przetłumaczyć jako cząsteczki o najbardziej penetrującym rozmiarze. Technologia HEPA najlepiej radzi sobie z cząsteczkami większymi od 0,3 µm, ale wykazuje też wysoką skuteczność w usuwaniu zanieczyszczeń, które są mniejsze od 0,3 µm i większe lub równe 0,1 µm.
Dla dokładnego ukazania możliwości filtrów HEPA warto przedstawić rozmiary zanieczyszczeń, które mogą być obecne wewnątrz budynków:
| Rodzaj zanieczyszczeń | Wymiary cząsteczek w μm |
| Pyły zawieszone |
0,001-40 Największe zagrożenie stanowią pyły PM2,5 i PM10, które bez trudu przedostają się do dróg oddechowych i krwioobiegu. |
| Bakterie |
0,2-60 WHO na liście najgroźniejszych bakterii umieściła m.in.:
|
| Wirusy | 0,02-0,3
W Polsce szczególnie często występują:
|
| Pyłki | 10-1000 |
| Pleśń | 3-12 |
| Sierść | 0,5-200 |
| Roztocza kurzu | 100-300 |
| Pigmenty farb | 0,1-5 |
| Pył węglowy | 1-100 |
| Odpady radioaktywne | 0,1-10 |
| Ołów | 0,1-0,7 |
| Sadza | 0,2-10 |
Filtry HEPA nie pochłaniają zanieczyszczeń gazowych, dlatego są nieskuteczne w oczyszczaniu powietrza z takich toksyn jak dym papierosowy, benzen albo formaldehyd.
Klasyfikacja HEPA
W 2010 r. wprowadzono nową klasyfikację filtrów według europejskiej normy EN1822: 2009, zgodnie z którą klasy HEPA H10, HEPA H11 oraz HEPA H12 określane są teraz jako EPA E10, EPA E11 i EPA E12, natomiast skrót HEPA stosuje się tylko dla nowszych klas – HEPA H13 i H14.
Pomimo tej zmiany nadal można spotkać się z dawnymi oznaczeniami. Warto o tym pamiętać, aby wiedzieć, że filtr klasy HEPA H10 jest tym samym co EPA E10. Oprócz grupy E (EPA) i H (HEPA) wyróżnia się grupę U (ULPA, skrót od Ultra Low Penetration Air), nazywaną filtrami absolutnymi. Poszczególne klasy różnią się między sobą skutecznością filtracji, która ma wpływ na ich wykorzystywanie.
Prezentuje to poniższa tabela:
| Klasa | Skuteczność całkowita filtracji | Skuteczność miejscowa | Wykorzystywanie |
| EPA E10 | 85% | nieokreślona |
|
| EPA E11 | 95% | nieokreślona | |
| EPA E12 | 99,5% | nieokreślona |
|
| HEPA H13 | 99,95% | 99,75% | |
| HEPA H14 | 99,995% | 99,975% |
|
| ULPA U15 | 99,9995% | 99,9975% |
|
| ULPA U16 | 99,99995% | 99,99975% | |
| ULPA U17 | 99,999995% | 99,9999% |
Do oceny skuteczności filtra wykorzystuje się ilość zatrzymywanych przez niego cząsteczek o wielkości 0,3 µm, czyli wspomniane już Most Penetrating Particle Size.
Eksploatacja filtra HEPA
Każdy filtr HEPA trzeba po pewnym czasie wymienić, ale okres jego przydatności może wynosić zarówno kilka miesięcy, jak i kilka lat. W przypadku urządzeń takich jak oczyszczacze powietrza i odkurzacze producent zazwyczaj podaje przewidywaną żywotność filtra, ale jego rzeczywista wytrzymałość uzależniona jest przede wszystkim od jakości powietrza w miejscu użytkowania produktu.
W instrukcji obsługi powinna znaleźć się również informacja na temat zasad eksploatacji filtra. Zdarza się, że dopuszczalne jest oczyszczanie go poprzez odkurzanie albo mycie w wodzie, w celu usunięcia kurzu i innych dużych cząsteczek. Oba te zabiegi mają pewien wpływ na żywotność filtra HEPA / filtra EPA, lecz nie są w stanie zapobiec konieczności wymiany filtra, gdyż drobne cząsteczki zostają z nim złączone w sposób trwały.
Na okres przydatności korzystny wpływ może mieć także połączenie HEPA z innym rodzajem filtra, który usuwa większe zanieczyszczenia. Dzięki temu nie ograniczają one przepływu powietrza, co mogłoby utrudniać działanie filtrowi HEPA. Takie rozwiązanie jest często wykorzystywane w oczyszczaczach powietrza, które wyposaża się w filtr wstępny, wyłapujący między innymi sierść, włosy i kurz.
Filtry HEPA w oczyszczaczach powietrza
Zdolność do wychwytywania mikroskopijnych cząsteczek – w tym pyłów zawieszonych, będących jednym z głównych składników smogu oraz alergenów wziewnych – sprawiła, że filtry HEPA znalazły powszechne zastosowanie w produkcji oczyszczaczy powietrza. Producenci najczęściej wykorzystują filtry klas E11, E12 i H13, ale nie brakuje też urządzeń wyposażonych w filtry klas E10 i H14.
Technologia HEPA zwykle łączona jest z innymi metodami oczyszczania powietrza, np. z filtrem węglowym, pochłaniającym zanieczyszczenia gazowe, z którymi nie radzi sobie HEPA. Żywotność filtra umieszczonego w oczyszczaczu, jaką deklarują producenci, wynosi od kilku miesięcy do 10 lat, ale rzeczywista wytrzymałość uzależniona jest od jakości powietrza w danym miejscu oraz od intensywności pracy sprzętu. Ceny najtańszych oczyszczaczy z filtrami HEPA wynoszą około 200 zł, natomiast za najdroższe trzeba zapłacić ponad 5000 zł.
Filtry HEPA w odkurzaczach
Filtry HEPA znajdują się również w znacznej części współczesnych odkurzaczy. Początkowo wykorzystywano je w głównie w sprzęcie rekomendowanym dla alergików, natomiast obecnie stanowią standardowy element wyposażenia odkurzacza, odpowiedzialny za końcowy etap oczyszczania powietrza wylatującego z urządzenia. Większość producentów sięga po filtry tych samych klas, które umieszczane są w oczyszczaczach powietrza. Także i w tym przypadku należy pamiętać o tym, że filtr HEPA ulega zużyciu.
Jeżeli producent nie podał informacji na temat jego wytrzymałości, to powinno się wymienić go raz na rok lub dwa lata, w zależności od intensywności pracy odkurzacza i stanu samego filtra. Słabsze zasysanie zanieczyszczeń, czyli pogorszenie wydajności odkurzacza, pomimo zamontowania w nim nowego worka, a także mocniejsze przegrzewanie i głośniejsza praca mogą świadczyć o tym, że nadszedł czas na zakup nowego filtra HEPA. W niektórych odkurzaczach montowane są filtry zmywalne, których żywotność można przedłużyć poprzez odpowiednie oczyszczanie.
Loading...