Porady

Uwalniając jony ujemne (aniony), jonizatory przywracają równowagę jonową w otoczeniu. Równowaga ta poprawia naszą koncentrację, samopoczucie, jak również obniża ciśnienie tętnicze. Nawilżanie powietrza pomaga zaś utrzymać piękną skórę i zdrowy, odporny układ oddechowy.
Odpowiednia wilgotność przekłada się bowiem na kondycję śluzówek gardłą i nosa, które stanowią naturalne mechanizmy obronne przed przeziębieniami czy alergią.

Nawilżacz powietrza z jonizatorem wydaje się więc połączeniem idealnym. Dlatego postanowiliśmy sprawdzić jak jest w praktyce. W artykule tym dowiesz się czy warto kupić nawilżacz powietrza z jonizatorem? Gdzie szukać przydatnych urządzeń i na co należy uważać?

SPIS TREŚCI:

Czy warto nawilżać pomieszczenie?

TAK. Optymalna wilgotność dla ludzi, jak i zwierząt domowych to 40-60%. Tymczasem w większości polskich mieszkań (szczególnie w blokach) poziom nawilżenia wynosi ok. 30%. Rzadziej problem ten występuje w kamienicach, choć w sezonie grzewczym i w nich potrafi zrobić się naprawdę sucho.

Dłuższe przebywanie w suchych pomieszczeniach prowadzi do wysuszenia skóry, która często pęka, zaczyna się łuszczyć lub piec. Do charakterystycznych objawów dochodzą też zapalenia spojówek czy zespół suchego oka. Ponadto, cierpi też nasz układ oddechowy – przesuszone śluzówki gardła i nosa stają się przesuszone tracą swoje naturalne właściwości obronne przed wirusami, bakteriami czy alergenami. 

Czasami zdarza się, iż mamy do czynienia z wilgotnością przekraczającą 60%. Wtedy to mówimy o przewilżeniu pomieszczeń. Sytuacja ta nie zdarza się często, jednak warto pamiętać, aby do niej nie dopuszczać, gdyż w dłuższej perspektywie może to się skończyć pojawieniem się zarodników bakterii, grzybów i pleśni.

Czy warto jonizować powietrze?

TAK. Jonizacja powietrza niezaprzeczalnie ma swoje plusy. Współcześnie, nasze otoczenie zdominowane jest przez jony dodatnie. Są one wytwarzane np. przez wszelkiego rodzaju sprzęt elektroniczny. Zbyt niska jonów ujemnych przekłada się na senność, problemy z koncentracją, niedotlenienie. Przywrócenie równowagi jonowej poprawia nasze samopoczucie, obniża również ciśnienie tętnicze. 

W zamkniętych pomieszczeniach poziom jonów ujemnych spada do 40-100 jonów/cm3. Dla porównania w okolicach wodospadów poziom ten wynosi od 95 do 450000/cm3. Podobny efekt możemy zaobserwować w rześkim powietrzu świeżo po burzy.

Co ma do tego woda?

Charakterystyczne rześkie powietrze to efekt rozrywania cząsteczek wody (tzw. efekt Lenarda). W jego wyniku tworzą się samotne kationy wodoru oraz aniony tlenu. Cząsteczki te krążą w powietrzu dążąc do stworzenia cząsteczek wody.

Z racji mniejszej masy cząsteczki wodoru są w stanie rozprzestrzeniać się na większą odległość, tworząc przestrzenną przewagę ładunku ujemnego. Więcej o jonizacji i jonizatorach powietrza przeczytasz w artykule. 

Nawilżacz powietrza z jonizatorem – warto?

Wydawać by się mogło, iż stworzenie nawilżacza powietrza z funkcją jonizacji to rozwiązanie idealne. A jak jest naprawdę? Postanowiliśmy przyjrzeć się ofercie urządzeń z jonizacją – nawilżaczom powietrza z jonizatorem oraz oczyszczaczom powietrza z funkcją nawilżania i jonizacji.

Znaleźliśmy też badania naukowe badające wzajemny wpływ jonizacji i wilgotności na skuteczność usuwania zanieczyszczeń powietrza (link do badań w bibliografii pod artykułem).

Zobacz nasz artykuł o nawilżaczach i zdecyduj, który model wybrać 👉 Nawilżacz powietrza dla dzieci – bezpieczny nawilżacz? 👈

Nawilżacze powietrza z jonizacją – przegląd ofert

Ultradźwiękowe nawilżacze powietrza z jonizacją

Na rynku dostępnych jest też kilka nawilżaczy powietrza z funkcją jonizacji. Urządzenia te kuszą niską ceną, będąc sporo tańszymi od wspomnianych wyżej sprzętów 2w1. Za najtańsze nawilżacze powietrza z jonizatorem zapłacimy nawet 50-100 zł. Wszystkie oferowane na ten moment urządzenia są jednak nawilżaczami ultradźwiękowymi. Niestety ich niska cena przekłada się na wysokie koszty eksploatacji i ryzyko związane z ich użytkowaniem.

Zastosowana technologia ultradźwięków rozbija cząsteczki wody, uwalniając przy tym zawarte w nich chemikalia, które następnie dostają się do pomieszczenia wraz z chłodną mgiełką. Z tego też względu należy używać wody destylowanej (demineralizowanej), co wyraźnie zwiększa koszty eksploatacji.

Cena wody destylowanej – ok. 1 zł/l. VS Cena wody kranowej – ok. 1 gr/l. 

Ultradźwięki mogą być również kiepsko tolerowane przez zwierzęta domowe. Emitowana mgiełka często również zaburza wiarygodność pomiarów, zawyżając rzeczywiste odczyty z czujników o 5-10%.

Zalety i wady nawilżaczy powietrza z jonizatorem

Przedstawione wyżej wady, przede wszystkim tworzenie się chemicznego pyłu oraz drażniące oddziaływanie na zwierzęta domowe, dyskredytują w naszych oczach nawilżacze ultradźwiękowe.

Z tego też względu polecamy nawilżacze ewaporacyjne, które są prostsze i znacznie bezpieczniejsze w obsłudze.

– redakcja, ranking-oczyszczaczy.pl

Ewaporacyjne nawilżacze Webber: HH3002 i HH10001

Kuszący dość niską ceną Webber jest jedynym znanym nam w Polsce producentem nawilżaczy ewaporacyjnych z jonizatorem. W swojej ofercie posiada dwa modele:

• Webber HH3002 – wydajność nawilżania wg producenta: 300 ml/h. Cena: 499 zł

• Webber HH10001 – wydajność nawilżania wg producenta: 1200 ml/h. Cena: 1399 zł.

Zalety i wady nawilżaczy powietrza Webber

Urządzenia 2w1

Oczyszczacz powietrza z nawilżaczem to urządzenie wyposażone często również w funkcję jonizacji powietrza. Do najpopularniejszych modeli zaliczamy np. oczyszczacze powietrza Sharp z serii KC-A, KC-D i KC-G, Philips AC2729/50 oraz 3829/10, jak również Panasonic z serii F-VXR (35G, 50G, 70G i 90G) oraz Ideal AP35H i ACC55.

Oczyszczacze te nie należą do najtańszych. Ich zakup wiąże się z wydatkiem min. 1500 zł. Będą to jednak dobrze wydane pieniądze, zważywszy na możliwości i funkcje, jakie oferuje nam ten sprzęt. Za pomocą jednego urządzenia oczyścimy, nawilżymy i przywrócimy równowagę jonową otaczającemu powietrzu. 

Obecność filtrów HEPA, węglowego oraz filtra nawilżającego zagwarantuje brak pyłów zawieszonych, alergenów, drobnoustrojów, szkodliwych gazów i drażniących zapachów. 

Dodatkowo, wyposażone w duże (z reguły 3, 4 lub 5-litrowe) zbiorniki na wodę i dużą wydajność nawilżania pozwolą szybko przywrócić właściwą wilgotność w domu i cieszyć się nią przez długie godziny.

Co ważne, nawilżacze powietrza w oczyszczaczach powietrza wykorzystują ewaporacyjną metodę nawilżania. Polega ona na naturalnym odparowywaniu wody. Wiatrak wprawia powietrze w ruch, które następnie wpada do urządzenia, gdzie zostaje oczyszczone i nawilżone przez filtr nawilżający. Czyste i wilgotne wraca do pomieszczenia.

Zalety i wady urządzeń 2w1

Uwaga na nawilżacze z Allegro

Aukcje internetowe cieszą się sporą popularnością wśród ludzi szukających oczyszczaczy oraz nawilżaczy powietrza. Często bowiem można znaleźć tam dobrej klasy sprzęt w niskich cenach. Na aukcjach nawilżaczy z jonizacją znajdziemy jednak wyłącznie urządzenia ultradźwiękowe. Dane podawane w opisach są często podkoloryzowane, np. w odniesieniu do maksymalnej powierzchni czy głośności urządzeń. Naszą czujność powinny wzbudzić nawilżacze o zbyt niskiej cenie w stosunku do możliwości.

Przykładowe aukcje

Nawilżacz Aromaterapia + Jonizacja 3,2 L (Hanks Air) – Cena: 86,20 zł

Nawilżacz powietrza z aromaterapią Hanks Air, opisany na aukcjach jako „Aromaterapia + Jonizacja 3,2L” mieliśmy okazję testować rok temu w naszej redakcji. Z tego testu zapamiętaliśmy głównie ogromne ilości białego pyłu, który przyprawił nas o ból głowy i łzawienie oczu.

W teście z bieżącą wodą z kranu nawilżacz ten poradził sobie najgorzej. Znacznie lepiej było natomiast w przypadku wody destylowanej. Na plus warto odnotować całkiem pojemny zbiornik na wodę – 3,2 litra oraz przyzwoitą wydajność nawilżania (300 ml/h).

Nawilżacz ultradźwiękowy ELDOM NU5N – cena: 239,99 zł

Eldom NU5 to kolejny nawilżacz ultradźwiękowy, który mamy w swojej redakcji. Podobnie jak poprzednie urządzenie, Eldom także generuje dużą ilość mgiełki, która osiada szybko na okolicznych przedmiotach czy meblach. Dlatego warto na nie uważać. Poza tym, przy najwyższej sile mgiełki, wokół nawilżacza gromadzi się sporo wody. Na plus duży zbiornik (6,5 litra) i ogromna wydajność (w testach 550 ml/h).

Nawilżacz nr 3 Maatec – cena: 59 zł

Nawilżacz firmy Malatec reklamowany jest jako sprzęt 4w1, łączący funkcję nawilżacza, jonizatora, lampki oraz dyfuzora. Tak duży rozstrzał możliwości przy tak niskiej cenie przekłada się niestety na jakość oferowanych funkcji. Zbiornik na wodę to jedynie 0,3 litra. Wydajność nawilżania nie jest nawet uwzględniona w opisie. Na plus sterowanie pilotem i różne kolory lampki.

Nawilżanie + jonizacja a zanieczyszczenia powietrza (badanie naukowców ze Słowacji)

Bardzo ciekawe badania przeprowadzono w 2015 roku w Zvoleniu na Słowacji, gdzie zespół naukowców przyjrzał się wzajemnemu wpływowi jonizacji i nawilżania na ilość cząstek PM10 w otoczeniu.

Aerozole, w tym badany dym papierosowy, składający się w 92% z gazów i w 8% z substancji stałych, znacznie obniżają ilość jonów ujemnych w budynkach, niwelując ją niemal do zera. Z drugiej strony wzrost wilgotności zwiększa liczbę negatywnych jonów krążących w powietrzu, o czym pisaliśmy już w poprzednich akapitach przy okazji efektu Lenarda (charakterystycznego dla źródeł wody).

Zgodnie ze stanem obecnej wiedzy założono, że wytwarzane przez jonizator jony ujemne będą wiązały się z naładowanymi dodatnio cząstkami PM10 dymu papierosowego, neutralizując je. Badanie to miało zweryfikować jak wilgotność względna pomieszczenia oraz dystans od jonizatora wpływają na poziom zanieczyszczeń. Pomiarów poziomu PM10 dokonywano za pomocą urządzenia marki TEOM w warunkach wilgotności względnej 37 i 39%. 

Co zaskakujące, w warunkach wyższej wilgotności (39%) i aktywnej jonizacji obserwowano większą ilość cząstek PM10 aniżeli w wilgotności na poziomie 37% (rys. 1 oraz rys. 2). Wzrost ten wynikał z większej liczby ciężkich jonów formowanych wskutek łączenia się lekkich jonów, dymu papierosowego i mgiełki nawilżacza.

Rys. 1 i rys. 2. Stężenie PM10 przy włączonym jonizatorze przy wilgotności względnej na poziomie 37% oraz 39%.

Z drugiej strony większe stężenie PM10 przekładało się też na wyższą wydajność usuwania tychże zanieczyszczeń. Była ona też istotnie większa przy włączonym jonizatorze (rys. 3). Dokonane pomiary wykazały najwyższą wydajność usuwania cząstek PM10 przy włączonym jonizatorze, wilgotności na poziomie 39% i 3m odległości od jonizatora (najmniejsza z porównywanych odległości).

Rys.3 Efektywność usuwania cząstek stałych (particle removal efficiency) w warunkach wilgotności względnej na poziomie 39%, z jonizacją oraz bez.

Nawilżacz powietrza z jonizacją i aromaterapią

Niektóre nawilżacze powietrza umożliwiają połączenie nawilżania z aromaterapią. W tym celu wystarczy dodać kilka kropel wybranego olejku eterycznego do wody albo wlać je do specjalnego zbiornika w urządzeniu. Aromaterapia stosowana jest w różnych celach. Niektóre olejki uspokajają i ułatwiają sen, inne stymulują i dodają energii, a jeszcze inne pomagają przy dolegliwościach takich jak bóle czy kaszel.

Niestety, wspomnieliśmy już o tym, że wszystkie dostępne teraz na rynku nawilżacze z jonizacją to urządzenia ultradźwiękowe. Do takich powinno się wlewać tylko wodę destylowaną, bez żadnych dodatków. Nie polecamy ich stosowania, tym bardziej do aromaterapii. Nie ma na rynku nawilżaczy ewaporacyjnych z jonizatorem i funkcją aromaterapii.

Przy okazji warto zaznaczyć, iż nie można dodawać do wody żadnych olejków, jeśli producent nie wyraził na to zgody. Czasem mogłoby to doprowadzić do uszkodzenia np. filtra nawilżacza oraz utraty gwarancji (z powodu używania urządzenia niezgodnie z zaleceniami producenta). Bezpieczniejszym rozwiązaniem będzie zakup kominka do aromaterapii. Nie musi to być duży wydatek, ponieważ w cenie do 30 złotych znajdziemy mnóstwo produktów w różnych wzorach i kolorach.

Osuszacz powietrza z jonizatorem

Dbanie o prawidłową wilgotność powietrza to nie tylko prawidłowe nawilżanie. Należy podkreślić, że utrzymujący się wysoki poziom wilgotności (tj. więcej niż 60% wilgotności względnej) w pomieszczeniu ma negatywny wpływ na zdrowie. Gromadząca się wilgoć daje wirusom i bakteriom możliwość łatwego rozwoju. Dodatkowo ciemne zakątki domu lub mieszkania narażone są na trwałe zawilgocenie oraz pleśń. Ponadto wyczuwalny jest nieprzyjemny, stęchły zapach. 

Na rynku dostępne są domowe osuszacze wilgoci, dzięki którym można łatwo i skutecznie obniżyć poziom wilgotności w domu lub mieszkaniu. Nie należy mylić tych urządzeń z mało wydajnymi pochłaniaczami wilgoci, które można kupić w wielu sklepach za kilkanaście złotych. Osuszacz powietrza to urządzenie ze sprężarką, które dodatkowo może posiadać filtry powietrza (filtr węglowy, filtr HEPA) oraz jonizator. 

Dodatkowa funkcja jonizacji powietrza w osuszaczu wilgoci to dobre rozwiązanie dla osób, które od dłuższego zmagają się z problemem nadmiernej wilgoci. Rozwój opisanych wcześniej zarodników pleśni może zostać ograniczony przez generowane jony ujemne. 

Podsumowanie – czy warto kupić nawilżacz powietrza z jonizatorem?

Tak, jeżeli będzie to urządzenie wykorzystujące naturalną metodę nawilżania (ewaporację). Niewłaściwie eksploatowane nawilżacze ultradźwiękowe mogą wyrządzić więcej szkody aniżeli pożytku. Ponieważ na ten moment nie ma na rynku nawilżacza ewaporacyjnego z jonizacją, dlatego też polecamy zakup urządzenia 2w1 lub też osobnego zestawu – oczyszczacz powietrza + nawilżacz ewaporacyjny.

Oczyszczacze powietrza Xiaomi to w pełni inteligentne urządzenia, pozwalające na zdalną obsługę. W artykule przedstawiam w jaki sposób predefiniować reguły pracy oczyszczacza, aby lepiej osiągnąć jak najlepszą wydajność urządzenia przy zachowaniu komfortowej pracy.

Automatyzacja oczyszczaczy powietrza Xiaomi

Automatyzacja oczyszczaczy powietrza Xiaomi ma na celu poprawę wydajności oczyszczania. Standardowo zaprogramowany tryb automatyczny, uruchamia pełną moc oczyszczacza dopiero przy wysokich stężeniach pyłu PM2,5.

Tryb auto polega na dostosowaniu prędkości filtracji do stopnia zanieczyszczenia powietrza w pomieszczeniu. Im wyższe zanieczyszczenie, tym szybciej oczyszczacz powinien pracować, aby usunąć szkodliwe pyły i gazy. Im niższe zakresy dla pyłu PM2,5 w trybie auto, tym lepiej urządzenie będzie dbało o nasze zdrowie.

W Polsce za złą jakość powietrza (na zewnątrz) uznaje się stężenie pyłu PM2,5 – 25 ug/m3. W mieszkaniu warto utrzymywać wartość ok. 10 ug/m3 pyłu PM2,5. Xiaomi za „średnią” jakość powietrza (kolor pomarańczowy na grafice) uznaje 75 ug/m3.

W oczyszczaczach powietrza Xiaomi tryb automatyczny dostosowany jest do pracy w Azji, gdzie powietrze niejednokrotnie przypomina gęstą mgłę. Producent znalazł rozwiązanie umożliwiając użytkownikom samodzielnie definiowanie reguł pracy, a więc ulepszenie skuteczności oczyszczania powietrza.

Reguły w automatyzacji polegają na dodanie warunku – jeśli stężenie pyłu PM2,5 jest większe/mniejsze to oczyszczacz powietrza powinien wykonać wskazaną akcję.

W artykule przedstawiamy propozycję reguł, warto dostosować je do własnych potrzeb.

Oczyszczacze Xiaomi z możliwością konfiguracji automatyzacji

Oczyszczacze powietrza Xiaomi – od lewej – Xiaomi Air Purifier 2s (EU), Xiaomi Air Purifier 2h, Xiaomi Air Purifier 3h

Nie wszystkie oczyszczacze powietrza mają możliwość automatyzacji pracy. Niestety, część z oczyszczaczy jak np. Xiaomi Air Purifier 2s czy Pro przeznaczonych do dystrybucji europejskiej posiadały automatyzację. 

Z czasem ta możliwość została zablokowana w aplikacji – nie można podłączyć się do regionu China Mainland. Obejściem tej sytuacji był zakup oczyszczacza z dystrybucji chińskiej. 

Automatyzacja w aplikacji jest dostępna dla:

– Xiaomi Air Purifier 2

– Xiaomi Air Purfier 2s w wersji chińskiej (CN)

– Xiaomi Air Purfier Pro w wersji chińskiej (CN)

– Xiaomi Air Purfier 2h

– Xiaomi Air Purfier 3h (europejska) i Xiaomi Air Purifier 3 (chińska)

Jeśli masz jeden z powyższych oczyszczaczy powietrza, w tym popularny Xiaomi Air Purifier 3h to możesz przejść do konfigurowania pracy. 

Konfiguracja automatyzacji – krok po kroku

Dokładna instrukcja w naszym filmiku:

1. Zainstalować aplikację Mi Home.

2. Zarejestrować się i założyć konto.

3. Po zalogowaniu, należy sparować oczyszczacz powietrza z aplikacją. W pierwszej kolejności musimy zresetować sprzęt naciskając jednocześnie dwa przyciski i sparować oczyszczacz powietrza z aplikacją. Aplikacja oraz grafiki poprowadzą przez ten proces.

4. Po podłączeniu oczyszczacza powietrza do aplikacji, należy przejść do widoku oczyszczacza powietrza. Następnie kliknąć w ikonę serduszka i suwakiem dostosować głośność oczyszczacza, tak aby nie przeszkadzał w codziennym użytkowaniu. 

Uwaga❗ Nie należy za bardzo wyciszać urządzenia, gdyż wpływa to na jego wydajność oczyszczania.

5. Następnie należy cofnąć się do poprzedniego widoku i kliknąć w dolny pasek „Automation”, a następnie na + w górnym prawym rogu.

6. Następnie wybrać urządzenie, którego pracę chcemy zautomatyzować.

7. W kolejnym widoku pojawiają się parametry, według których można zautomatyzować urządzenie. Należy wybrać  “Below the specified PM2,5” i zaznaczyć 10 µg/m3. Następnie ponownie wybrać urządzenie i zaznaczyć “Switch to auto mode” i zaakceptować.

8. Wybrać +, aby dodać kolejną regułę. Następnie wybrać oczyszczacz powietrza i “Higher than the specified PM2,5”, wybrać 11 µg/m3, a następnie “Switch to manual mode”. Zaakceptować.

9. Wybrać +, aby dodać ostatnią regułę. Zaznaczyć urządzenie, następnie “Higher than the specified PM2,5” i wybrać 50 µg/m3. Następnie należy wybrać “Switch to auto mode”. Zaakceptować. Przy wyższych stężeniach pyłu PM2,5, oczyszczacz samodzielnie w trybie auto dopasowuje wydajność do aktualnej jakości powietrza.

Poza tym aplikacja pozwala na ustawienie harmonogramu pracy, włączenie blokady rodzicielskiej, wyłączenia dźwięków oczyszczacza. Sama aplikacja daje dużo możliwości, jest dostępna dla systemu Android i iOS.

Najczęstsze pytania i odpowiedzi

Czy każdy użytkownik oczyszczaczy powietrza Xiaomi powinien skonfigurować automatyzację?

Zależy. Powyższe reguły są proponowanymi ustawieniami, nie są one uniwersalne. Konieczność automatyzacji zależy od kilku czynników m.in. metrażu czy wentylacji, dlatego zachęcamy do testowania własnych reguł.

Jeżeli użytkujemy oczyszczacz w małym pokoju, a wartość na wyświetlaczu nie przekracza ~15 µg/m3, to można pominąć automatyzację.

Alternatywnie, zamiast dodawać wszystkich reguł, można dopasować wydajność trybu manualnego. W widoku oczyszczacza, klikając na ikonę serca, należy przesunąć suwak dopasowując odpowiednią głośność (krok 4). Oczyszczacz będzie pracował głośniej, ale efektywniej.

Na czym polega automatyzacja modeli przeznaczonych na rynek europejski?

W modelu Xiaomi Air Purifier 2 automatyzacja polega na podłączeniu się pod serwer chiński China Mainland. W modelach 2h i 3h nie jest to konieczne, można podłączyć oczyszczacz do Europy i reguły pracy będą działały bez zarzutu.

Jak rozpoznać model z dystrybucji europejskiej i chińskiej?

Modele przeznaczone na Europę oznaczane są jako EU, drugie jako CN. Można to sprawdzić w naklejce na kodzie kreskowym u dołu oczyszczacza.

Czy do aplikacji można podłączyć kilka telefonów do jednej aplikacji?

Nie, jeśli jeden telefon obsługuje dany oczyszczacz to niestety nie ma możliwości obsługi z drugiego telefonu. 

Istnieją nieoficjalne aplikacje, które pozwalają na automatyzację europejskich modeli 2s i Pro?

Tak, istnieją. Niestety nie jesteśmy w stanie powiedzieć jak one działają, ponieważ żadnej z nich nie udało nam się zainstalować. Do tej pory nie było nieoficjalnej aplikacji, która byłaby dostępna na system operacyjny iOS.

Czy kiedykolwiek wróciła możliwość automatyzacji w modelach z zablokowaną automatyzacją?

Tak, model Xiaomi AP 2 odzyskał możliwość automatyzacji po długiej przerwie. Być może podobnie będzie z pozostałymi modelami.

Rozwiązanie z podłączaniem do chińskiego serwera ma swoje minusy?

Połączenie się z serwerem chińskim czasami potrzebuje czasu. Skutkuje to tym, że oczyszczacz może reagować z opóźnieniem na ustawione zakresy działania. Mimo wszystko jest to lepsze rozwiązanie niż brak możliwości automatyzacji, a zaletą jest to, że obsługa apki jest w języku polskim 🙂

Czy można sterować oczyszczaczem przez komputer?

Niestety nie, aplikacja dostępna jest wyłącznie na smartfony. Można ją obsługiwać z systemu operacyjnego iOS i Android.

Autor artykułu: Dominika Kahl

Smog w Polsce przyczynia się rocznie do około 43 tysięcy zgonów. Główny powód wysokiego stężenia zanieczyszczeń stanowi niska emisja, wynikająca przede wszystkim ze sposobu ogrzewania budynków.

Poznaj inne przyczyny smogu w Polsce, aby wiedzieć, jak możesz przyczynić się do poprawy jakości powietrza w swojej okolicy.

Spis treści:

1. Przyczyny smogu w Polsce
2. Czym jest smog?
   1.1. Smog londyński
   1.2. Smog Los Angeles
3. Skład smogu w Polsce – normy zanieczyszczeń i źródła ich emisji
4. Mapa smogu – jak Polska prezentuje się na tle Europy?
5. Jak dbać o jakość powietrza?

1. Przyczyny smogu w Polsce

W Polsce zazwyczaj mamy do czynienia ze smogiem typu londyńskiego, a dopuszczalne stężenia zanieczyszczeń przekraczane są najczęściej w sezonie grzewczym. Wskazuje to na jeden z głównych powodów wysokiego stężenia zanieczyszczeń, a więc na wytwarzanie smogu przez piece i kotły grzewcze.

Niska emisja

Za smog w Polsce odpowiada głównie niska emisja, która generuje 46,5% pyłów zawieszonych obecnych w powietrzu oraz 83,7% WWA. Określenie to stosuje się wobec emisji pyłów i gazów na wysokości nieprzekraczającej 40 m. Szkodliwe substancje pochodzą z pieców grzewczych oraz lokalnych kotłowni węglowych. Niekiedy do niskiej emisji zalicza się także transport samochodowy, jednak omawiając przyczyny smogu warto potraktować pojazdy silnikowe jako osobne źródło zanieczyszczeń.

Najwyższą emisją pyłów zawieszonych w przeliczeniu na dostarczane ciepło charakteryzują się kotły węglowe.

Przeczytaj też: Jak powstają kwaśne deszcze? Przyczyny i skutki

Tymczasem to właśnie ten rodzaj ogrzewania wykorzystywany jest przez większość Polaków, o czym świadczą wyniki poniższej ankiety.

W Polsce dominują budynki ogrzewane węglem, który na 1 kWh ciepła emituje 270 mg pyłów zawieszonych. Dla porównania, w przypadku kotłów olejowych poziom pyłów wynosi niespełna 40 mg, natomiast kotły gazowe na 1 kWh dostarczają ich około 5 mg. 

Poważny problem stanowi także fakt, iż polskie prawo dopuszcza stosowanie węgla o bardzo niskiej jakości, w tym mułu węglowego, a 1/5 kotłów i pieców węglowych ma 20 lub więcej lat. Przestarzała technologia i powstałe na przestrzeni lat urządzenia sprawiają, że do wytworzenia takiej samej ilości ciepła potrzeba więcej paliwa w porównaniu z nowszymi piecami. 

Niska emisja jest głównym powodem złego stanu powietrza w Polsce również z uwagi na nawyk spalania śmieci. Mimo licznych akcji edukacyjnych oraz przeprowadzonych w niektórych miastach kontroli składu dymu wielu Polaków wciąż wrzuca do pieca plastikowe butelki, folię, a nawet odpady gumowe. 

Przemysł

Drugą ważną przyczyną smogu w Polsce jest przemysł. W opinii specjalistów środowisko najbardziej zanieczyszczają zakłady petrochemiczne i huty metali, lecz poważny problem stanowi także przemysł odzieżowy.

Transport drogowy

Wpływ pojazdów silnikowych na emisję pyłów PM2,5 i PM10 jest niższy, ale wytwarzają sporo tlenków siarki i azotu. Stężenie zanieczyszczeń komunikacyjnych osiąga najwyższe poziomy w pobliżu ruchliwych ulic. 

Energetyka

Kolejną przyczynę złej jakości powietrza stanowi energetyka. Produkcja energii elektrycznej przyczynia się do emisji 12,9% pyłów zawieszonych PM2,5, które skażają nasze powietrze. Zapotrzebowanie na energię elektryczną rośnie z każdym rokiem, natomiast w Polsce największe jest w województwach małopolskim i śląskim, a więc tych, których miasta dominują w rankingu WHO.

Rolnictwo

8,7% pyłów zawieszonych PM10 trafia do atmosfery na skutek działania gospodarstw rolnych. Wynika to m.in. ze stosowania nawozów azotowych, prowadzącego do powstania jonów amonowych, które rozprzestrzeniają się na duże odległości. Łączą się one z zanieczyszczeniami pochodzącymi z innych źródeł, prowadząc do powstania pyłu zawieszonego.

2. Czym jest smog?

Smog to mieszanina szkodliwych zanieczyszczeń wytwarzanych na skutek działalności człowieka, gromadzących się w powietrzu pod wpływem niekorzystnych warunków atmosferycznych i ukształtowania terenu.

W zależności od okoliczności powstania, warunkującego skład chemiczny, wyróżnia się dwa rodzaje smogu:

Przeczytaj także: Smog elektromagnetyczny – poważne zagrożenie czy teoria spiskowa?

2.1. Smog londyński (czyli smog kwaśny, siarkowy)

Wytwarza się przede wszystkim w trakcie nieefektywnego spalania paliw (zwłaszcza kiepskiej jakości węgla), a jego występowaniu sprzyja inwersja temperatur. Składa się z pyłu zawieszonego, sadzy, tlenków siarki, tlenków azotu i węgla. Na smog typu londyńskiego najbardziej narażone są obszary o gęstej zabudowie, a momentem największego nasilenia problemu jest sezon grzewczy.

Zobacz więcej: Smog typu londyńskiego. Skład, powstawanie, skutki

Jego najważniejszym źródłem są spaliny pojazdów silnikowych złożone m.in. z tlenków węgla i azotu oraz węglowodorów, które pod wpływem silnego nasłonecznienia ulegają reakcjom fotochemicznym, prowadzącym do wytworzenia ozonu, azotanu nadtlenku acetylu i aldehydów.

Ten rodzaj smogu występuje zatem wyłącznie w okresie letnim, na terenach o wysokim natężeniu ruchu samochodowego.

Warto przeczytać: Smog fotochemiczny. Skład, powstawanie, skutki

3. Skład smogu w Polsce – normy zanieczyszczeń i źródła ich emisji

Pył zawieszony PM10

Pył zawieszony PM10 składa się z cząsteczek o średnicy do 10 µm, zawierających m.in. metale ciężki, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (w tym benzopiren) oraz dioksyny. Cząsteczki te trafiają wraz z tlenem do dróg oddechowych, gdzie się kumulują, a drobniejsze z nich przenikają do krwiobiegu.

Według WHO średnie 24-godzinne stężenie nie powinno przekraczać 50 µg/m³, a przekroczenie tej normy dopuszczalne jest maksymalnie 35 razy w roku. Sugerowane dopuszczalne stężenie średnioroczne to 20 µg/m³, ale w Polsce podwyższono je do 40 µg/m³.

Zgodnie z poniższym wykresem głównym źródłem pyłów PM10 jest spalanie paliw w innych sektorach. W kategorii tej dominuje właśnie wspomniana niska emisja.

Pył zawieszony PM2,5

Pył zawieszony PM2,5 zawiera cząsteczki o średnicy do 2,5 µm, a ich skład jest taki sam jak w przypadku pyłu PM10. Są to jednak cząsteczki najbardziej niebezpieczne, gdyż łatwo przedostają się do krwiobiegu, co daje im dostęp do wszystkich narządów wewnętrznych. Pyły zawieszone wywołują choroby układów oddechowego, nerwowego i krwionośnego, a także nowotwory.

Także i w przypadku pyłów PM2,5 główny problem stanowi niska emisja, ujęta w kategorii 1A4. Inne sektory. Widać tu jednak także dość duże znaczenie spalania paliw w przemyśle energetycznym.

Zgodnie z zaleceniami WHO średnie 24-godzinne stężenie pyłu PM2,5 nie powinno być wyższe niż 25 µg/m³.

Normę średnioroczną wyznaczono na 10 µg/m³, lecz w Polsce jest to 25 µg/m³, a od 2020 r. – 20 µg/m³.

Więcej o pyłach zawieszonych przeczytasz w artykule: Pyły zawieszone – wszystko o pyłach PM2,5 i PM10.

Benzen

Benzen to związek rakotwórczy, zaliczany do grupy lotnych związków organicznych (LZO). Wyznaczono dla niego wyłącznie normę średnioroczną, która wynosi w Polsce 5 µg/m³. 

Dwutlenek siarki

SO2 negatywnie wpływa na układ oddechowy, a szczególne zagrożenie stanowi dla osób starszych, dzieci i astmatyków. Dla dwutlenku siarki wyznaczono jedynie dopuszczalne stężenie średniodobowe – 125 µg/m³ i nie może być przekroczone częściej niż przez 3 dni w roku.

Źródła SO2 prezentuje poniższy wykres. Widać na nim, że za emisję tych zanieczyszczeń w dużym stopniu odpowiada spalanie paliw w przemyśle energetycznym.

Tlenki azotu

Tlenki azotu (NOx) także zaburzają pracę układu oddechowego, zwłaszcza w przypadku seniorów, dzieci i astmatyków. Dla dwutlenku azotu (NO2) określone zostało akceptowalne stężenie jednogodzinne. Wynosi ono 200 µg/m³ i może być przekroczone w ciągu roku maksymalnie 18 razy.

Za emisję NOx w znacznym stopniu odpowiada transport, co widać na poniższym wykresie.

Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne

Głównym przedstawicielem związków z grupy WWA jest benzo(a)piren (C₂₀H₁₂), wykazujący silne działanie rakotwórcze. W Polsce jego dopuszczalny poziom średnioroczny wynosi 1 ng/m³. Chociaż benzopiren i inne wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne często wymienia się jako oddzielny składnik smogu, to wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne obecne są głównie w pyle zawieszonym. Ma to istotny wpływ na sposób ich usuwania.

W Polsce za emisję WWA odpowiadają głównie spalanie paliw w kategorii Inne sektory, która obejmuje instytucje, gospodarstwa domowe, obiekty handlowe i usługowe, spalanie paliw w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie.

Więcej o benzopirenie można przeczyć w artykule „Benzopiren-składnik smogu, co warto wiedzieć?„

4. Mapa smogu – jak Polska prezentuje się na tle Europy?

Jakość powietrza w Polsce na tle innych krajów europejskich prezentuje poniższa mapa, uwzględniająca stan z 31 października 2019 r.

Przeczytaj: Przyczyny zanieczyszczeń powietrza

źródło: airindex.eea.europa.eu

Według danych zaprezentowanych przez Polski Alarm Smogowy w 2021 r. polskimi miastami o najwyższym średniorocznym stężeniu PM 10 (mg/m³) były:

1. Nowa Ruda – 41 mg/m³,
2. Sucha Beskidzka – 40 mg/m³,
3. Pszczyna, Wodzisław Śląski, Zgierz – 39 mg/m³,
4. Nowy Targ – 38 mg/m³,
5. Mosina, Goczałkowice-Zdrój, Żywiec, Myszków, Zawiercie, Oświęcim – 37 mg/m³.

Jak widać na powyższej mapie, nie oznacza to jednak, iż w innych miejscowościach jakość powietrza można uznać za dobrą.

Zobacz także: Smog elektromagnetyczny – poważne zagrożenie czy teoria spiskowa?

5. Jak dbać o jakość powietrza?

Podsumowując informacje zawarte w poprzednich częściach artykułu, można stwierdzić, iż główną przyczyną złego stanu powietrza jest szeroko pojęta działalność człowieka.

Nie jest to wiadomość, z której moglibyśmy być dumni, ale z drugiej strony fakt ten oznacza, że każdy z nas może choćby w niewielkim stopniu przyczynić się do ograniczenia poziomu w smogu w swojej okolicy. Działania, jakie możemy podjąć, to:

• wybieranie metod ogrzewania emitujących mniejszą ilość zanieczyszczeń,
• dbanie o prawidłową izolację cieplną własnego domu,
• całkowita rezygnacja ze spalania śmieci,
• częstsze korzystanie z komunikacji miejskiej zamiast z własnego samochodu,
• angażowanie się w lokalne działania zmierzające do poprawy jakości powietrza,
• rozpowszechnianie wiedzy o przyczynach smogu wśród znajomych.

Jeśli stężenie zanieczyszczeń przekracza dopuszczalne normy, zaleca się:

• używać dobrego oczyszczacza powietrza, wyposażonego w filtr HEPA oraz filtr węglowy, o wydajności odpowiedniej do powierzchni obsługiwanego pomieszczenia,
• ograniczyć przebywanie na zewnątrz (dotyczy to zwłaszcza ludzi starszych, dzieci, osób cierpiących na schorzenia układu odpornościowego, oddechowego lub krwionośnego oraz kobiet ciężarnych),
• unikać wszelkich aktywności fizycznych na świeżym powietrzu (podczas uprawiania sportu zwiększa się zapotrzebowanie na tlen, co przy wysokim poziomie smogu skutkuje wdychaniem kilkukrotnie większej dawki zanieczyszczeń),
• unikać otwierania okien,
• korzystać z masek antysmogowych podczas przebywania na zewnątrz, o których więcej napisaliśmy w artykule Maski antysmogowe – które modele warto kupić?.

Stan powietrza w miejscu zamieszkania można kontrolować na kilka sposobów:

• poprzez używanie czujników smogu,
• montując zewnętrzny czujnik jakości powietrza,
• korzystając ze stron internetowych oraz aplikacji poświęconych czystości powietrza.

Bibliografia:

1. Krajowy bilans emisji SO2, NOx, CO, NH3, NMLZO, pyłów, metali ciężkich i TZO za lata 2015 – 2017, oprac. Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy, https://www.kobize.pl/uploads/materialy/materialy_do_pobrania/krajowa_inwentaryzacja_emisji/Bilans_emisji_za_2017.pdf
2. Krajowy bilans emisji SO2, NOx, CO, NH3, NMLZO, pyłów, metali ciężkich i TZO za lata 1990-2020, oprac. Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy, https://www.kobize.pl/uploads/materialy/materialy_do_pobrania/krajowa_inwentaryzacja_emisji/Bilans_emisji_za_2020.pdf
3. Efektywność energetyczna w Polsce przegląd 2017, Instytut Ekonomii Środowiska, https://www.teraz-srodowisko.pl/media/pdf/aktualnosci/4481-efektywnosc-energetyczna-w-polsce-2017.pdf
4. Smog w Polsce i jego konsekwencje, Polski Instytut Ekonomiczny, https://pie.net.pl/wp-content/uploads/2020/03/PIE-WP_5-2019.pdf
5. Smogowy ranking miast – Polski Alarm Smogowy wskazuje liderów zanieczyszczenia, Polski Alarm Smogowy, https://polskialarmsmogowy.pl/2022/11/smogowy-ranking-miast-polski-alarm-smogowy-wskazuje-liderow-zanieczyszczenia/

FAQ, czyli najczęstsze pytania o smog w Polsce